معرفی رابرت ساپولسکی

|
رابرت ساپولسکی (Robert Maurice Sapolsky)، ویسندۀ آمریکایی، دانشمند عصبشناس، زیستشناس رفتاری، پژوهشگر نامدار حوزههای زیستشناسـی و عصبشناسـی در دانشـگاه اسـتنفورد و همکار پژوهشـی موسسـۀ تحقیقات پسـتانداران موزۀ ملی کنیا اسـت. او بیش از ۳۰ سال از عمرش را صرف مطالعۀ بابونهای ساوانا در اکوسیستم سرنگتی در شرق آفریقا کرد و مطالعات شگفتانگیزی انجام داد. ساپولسکی به دلیل مطالعات و تحقیقات مختلف در زمینۀ رفتارشناسی، فیزیولوژی و استرس شناخته میشود. او همچنین کتابهای مختلفی را در این موضوعات منتشر کرده است.
ساپولسکی با تحقیقات علمی ارزشمند خود باورهای پیشین ما را به چالش میکشد و دریچهای نو و چندوجهی به علم میگشاید. دستآورد پژوهشهای او در کتابهای «رفتـار»، «چرا گورخرها زخممعده نمیگیرند»، «خاطـرات یـک نخسـتی»، «مشـکلاتی با تستوسـترون» و مجلات علمی چون دیسـکاور وِد سـاینس منتشر شده است. در ادامه زندگینامه و کتاب های رابرت ساپولسکی را بررسی میکنیم و میفهمیم رابرت ساپولسکی کیست و چرا این ساپولسکی معروف، چنین طرافداران و خوانندگان پرشوری دارد؟
زندگینامه و فعالیتهای آکادمیک
رابرت ام ساپولسکی در ۶ آوریل ۱۹۵۷ در بروکلین نیویورک به دنیا آمد. او از کودکی به علم و به ویژه به مطالعه رفتارهای حیوانات علاقه داشت که بعدها باعث شکلگیری مسیر فعلی زندگی او شد. او تحصیلاتش را در دانشگاه هاروارد ادامه داد و مدرک کارشناسیاش را در رشتۀ انسانشناسی بیولوژیکی در سال ۱۹۷۸ دریافت کرد. همچنین دکتری خود را در رشتۀ علوم اعصاب از دانشگاه راکفلر دریافت کرد.
تحقیقات مقطع دکتری ساپولسکی در مورد استرس و تاثیراتی که بر سیستم عصبی میگذارد بود. در این راستا او تحقیقات میدانی در آفریقا را شروع کرد و به کنیا رفت. در کنیا با زندگی و رفتارهای بوزینهها آشنا شد. این تحقیقات سبب شد او درک بیشتری نسبت به اثرات استرس بر رفتارهای اجتماعی و فیزیولوژی جانوران پیدا کند.
فعالیتهای کاری رابرت ساپولسکی
ساپولسکی در دوران حرفهای کاری خود در دانشگاه استنفورد در رشتههای زیستشناسی، نورولوژی و علوم اعصاب استاد دانشگاه بوده است و هنوز هم در استنفورد به تدریس و تحقیق میپردازد. او در موضوعات مختلفی مثل استرس، پیری، و رفتارهای اجتماعی حیوانات و انسانها تحقیقات زیادی انجام داده است. رابرت ساپولسکی در سخنرانیهایش بیشتر به موضوعات رفتار انسان، استرس و زیستشناسی اجتماعی میپردازد. او در زمینههای پژوهشی با موزههای ملی کنیا همکاری دارد.
ساپولسکی بر روی تکنیکهای انتقال ژن برای تقویت نورونها در برابر اثرات ناتوان کننده گلوکوکورتیکوئیدها کار میکند. فعالیتهای ساپولسکی به شکل گسترده در مطبوعات، بهخصوص نشنال جئوگرافیک، نیویورک تایمز، مجلۀ وایرد، مجلۀ استنفورد و … منتشر شده است. سبک صحبت کردن او در پادکستهای مختلف مثل رادیولب و تجربهی جو روگان توجه بسیاری را به خود جلب کرده است. او یکی از اصلیترین منتقدین وجود ارادۀ آزاد است و در کتابها و مطالعاتش هم بارها به این موضوعات پرداخته است.
کمک هزینۀ تحصیلی مک آرتور، کمک هزینۀ تحصیلی آلفرد پی اسلون، کمک هزینه تحصیلی کلینگنشتین در علوم اعصاب، جایزه پژوهشگر جوان ریاست جمهوری بنیاد ملی علوم و انجمن علوم اعصاب، انجمن بین المللی روان اعصاب غدد و انجمن روانپزشکی بیولوژیکی از جملۀ جوایز و افتخارات اوست.
معرفی کتابهای رابرت ساپولسکی
رابرت ساپولسکی نویسندۀ چند کتاب پرفروش در مورد رفتارهای انسانی و تاثیرات آنها است. لیست کتاب های رابرت ساپولسکی به شرح زیر است.
- کتاب Stress, the Aging Brain, and the Mechanisms of Neuron Death
- Why Zebras Don’t Get Ulcers (چرا گورخرها زخم معده نمی گیرند )
- The Trouble with Testosterone
- junk Food Monkeys
- A Primate’s Memoir
- Monkeyluv: And Other Essays on Our Lives as Animals
- Behave (رفتار)
- Determined (محتوم)
در ادامه معرفی کوتاهی از کتاب های رابرت ساپولسکی که با رعایت قانون کپیرایت توسط نشر نوین به فارسی ترجمه شده، خواهیم داشت.
چرا گورخرها زخم معده نمیگیرند
کتاب چرا گورخرها زخم معده نمی گیرند (Why Zebras Don’t Get Ulcers) در مورد استرس و تاثیرات آن بر بدن انسان است. این کتاب بررسی میکند که چطور استرسهای مزمان منجر به مشکلات جسمی و روحی مختلفی میشود. در این کتاب موضوعاتی مثل واکنش بدن به استرس، تفاوت استرس در انسانها و حیوانات و راهکارهایی برای مدیریت استرس بررسی میشود.
رابرت ساپولسکی معتقد است اگر استرس و اثراتی که بر بدن میگذارد را به عنوان یک پدیدۀ طبیعی درک کنیم میتوانیم زندگی سالمتر و متعادلتری داشته باشیم. این کتاب یکی از پرفروشترین کتابهای رابرت ساپولسکی است.
رفتار
کتاب رفتار (Behave) علت و عوامل رفتارهای انسانی را بررسی میکند. ساپولسکی با بررسی موضوعات علمی، زیستی، روانشناسی و اجتماعی مرتبط با رفتار انسان بررسی میکند که چرا به روش خاصی عمل میکنیم. او در این کتاب رفتار انسان و عواملی که از لحظۀ وقوع باعث شکلگیری آن رفتار شده را بررسی میکند. اتفاقات لحظهای، فعالیتهای مغز، هورمونها و واکنشهای شیمیایی بدن، تجربیات کودکی، اثرات فرهنگی و اجتماعی و عوامل تاریخی همه ز مواردی هستند که بر شکلگیری رفتار انسان موثرند.
ساپولسکی در هر بخش تاثیرات این عوامل بر رفتار را بررسی میکند. برای مثال توضیح میدهد که چگونه فعالیتهای عصبی مغز میتواند باعث بروز رفتارها آنی مثل خشم، محبت، تعجیل در تصمیمگیری و … شود. همچنین نشان میدهد چطور تجربههای دوران کودکی و جوانی، فرهنگ محل زندگی، خانواده و … میتواند باعث شکلگیری رفتار شود. او همچنین توضیح میدهد با وجود اینکه عوامل موثری در رفتار انسان موثر است، چطور میتوانیم مسئول رفتارهایمان باشیم.
محتوم
کتاب محتوم (Determined) موضوع آزادی اراده را مورد بحث قرار میدد. ساپولسکی معتقد است ارادۀ آزاد یک توهم است و رفتارها و نیتهای انسان متاثر از عوامل بیولوژیکی و محیطی شکل میگیرند. او معتقد است اعمال ما نتیجۀ زنجیرهای پیچیده از چیزهایی است که ما کنترلی بر روی آن نداریم. هورمونها، نورونها، ژنتیک، محیط، تجربیات گذشته، فرهنگ و اجداد ما چیزهایی هستند که مایی که الان هستیم را شکل دادهاند؛ چیزهایی که کنترلی بر آنها نداشتهایم.
در انتهای کتاب محتوم ساپولسکی به این نکته میپردازد که پذیرفتن اینکه ما آزادی اراده نداریم چه پیامدهایی دارد. او به بررسی اخلاق و مسئولیت اجتماعی میپردازد. با وجود این شرایط چگونه میتوان به عدالت و اخلاق هم اهمیت داد. ساپولسکی پیشنهاد میکند به جای سرزنش کردن خود و دیگران برای اعمالمان بهتر است قبول کنیم همۀ ما تحت تاثیر عواملی عمل میکنیم که از کنترل ما خارج است.
رویکرد بینرشتهای رابرت ساپولسکی در مطالعات
ساپولسکی میگوید که روشهای تبیینی جدا از یکدیگر نیستند، بلکه هر یک از آنها محصول همه تأثیرهای زیستی پیشینی هستند که بر سایر عوامل بعدی تأثیرگذارند. از نظر او روشهای خاص و محدود نمیتواند ابعاد مختلف یک موضوع را پوشش دهد و لازم است زوایای مختلف آن را در نظر گرفت.
برخی دانشمندان ممکن است بنا به ضرورت، تحقیقاتشان روی موضوعی محدود متمرکز شود؛ چرا که محدودیتهایی برای پیگیری فردی در یک موضوع وجود دارد، اما بیشک آنها میدانند که روشهای محدود و خاص، دربرگیرنده تمام ماجرا نیست. وقتی یک دانشمند فکر میکند که میتوان رفتار انسان را تنها از یک منظر به صورت کامل توضیح داد، تبعات ماجرا میتواند بسیار فراتر از یک موضوع دانشگاهی باشد.
ساپولسکی تبیین و توضیح مسائل در دستهبندیهای خاص چون «عصبزیستشناختی»، «ژنتیکی» یا «تکوینی» را کنار میگذارد و به تبیین رویکردی چندوجهی میپردازد. به عنوان مثال؛ نمیتوان نتیجه گرفت که یک رفتار مشخص ناشی از یک ژن، هورمون یا ضربهای در دوران کودکی است؛ بلکه مجموعۀ عاملهای دیگری در بروز آن نقش دارند.
اهمیت پیشینه؛ در خلا به جایی نمیرسیم
ساپولسکی میگوید در علم پزشکی و چگونگی اندیشیدن ما دربارۀ بیماریهای گوناگون، انقلابی رخ داده که تبیینکننده ارتباط بدن و ذهن اسـت. به عبارت دیگر؛ شناخت انـواع شـیوههایی کـه در آن احساسها و شخصیت میتواننـد بـر عملکرد و سلامت هـر سلولی در بدن، بازتابی شگرف داشـته باشند. این موضوع به نقش استرس در آسـیبپذیرتر کـردن برخـی از مـا در برابـر بیمـاریها و روشهـای برخورد مـا با عوامل اسـترسزا میپردازد؛ اینکـه شناخت و درمان یـک بیمـاری، نـه در خلأ کـه بـا توجه به شـرایط فـرد مبتلا امکانپذیر خواهد بود.
علم برای همه؛ سادهسـازی ایدههـای پیچیده
برخلاف بسیاری از پژوهشگران، ساپولسکی میکوشد پیچیدگیهای علمی را با زبانی روان، گیرا و گاه طنزآمیز برای همه بیان کند. او میگوید هـر کتـاب علمـی میبایست چنـان شـوری بـرای افـراد غیردانشـمند برانگیـزد که موضـوع بـرای خوانندگان ناعلاقـهمند نیـز جالب و قابل فهم شـود.
ساپولسکی میگوید که همه میتواننـد از ایـن ایدههـا بهره ببرند و از زیربنای علمی آنهـا شگفتزده شـوند. علـم برخی از زیباترین و شگفتترین پازلهـای زندگـی را در برابر دیدگانمان میگـذارد، برخی از گفتمانهای اخلاقی ما را با چالشیترین ایدههـا روبهرو میسازد یا گاهی زندگیمان را بهبـود میبخشـد.
ساپولسکی در شبکههای اجتماعی
این دانشمند و نویسندۀ برجسته فعالیت زیادی در شبکههای اجتماعی ندارد اما نظرات و گفتوگوهای او توسط طرفداران، محققان، و مراکز علمی در شبکههای اجتماعی مختلف منتشر میشود.ویدئوهای سخنرانیهای او در یوتیوب، پادکستها مختلف قابل مشاهده هستند.
اینستاگرام رابرت ساپولسکی: Robert.sapolsky