فراتر از نظم

معرفی کتاب فراتر از نظم

جردن پیترسون در کتاب ۱۲ قانون برای زندگی جامعه معاصر را به عنوان جامعه‌ای که از آشفتگی و بی‌نظمی بیش از حد رنج می‌برد، توصیف می‌کند. برای مقابله با این آشفتگی افراد باید مسئولیت‌پذیر باشند و مسئولیت‌های شخصی خود را بپذیرند و نظم درونی ایجاد کنند. این رویکرد اصولی را برای تحت کنترل قرار دادن زندگی و پیدا کردن جایگاهی مستحکم در زندگی ترویج می‌دهد.

پیترسون معتقد است این قوانین کافی نیستند و در کتاب فراتر از نظم دوازده قانون دیگر را معرفی می‌کند. کتاب فراتر از نظم راهکارهایی برای پشت سر گذاشتن پیچیدگی‌های زندگی در دنیای مدرن را پیشنهاد می‌کند. او در کتاب فراتر از نظم، خطرات نظم بیش از اندازه را بر اساس دیدگاه‌های علمی، فرهنگی و روانشناختی خود بررسی می‌کند. او سعی می‌کند مسیری را برای ایجاد تعادل میان نظم و آزادی شخصی پیشنهاد دهد. این قوانین در سه گروه تقسیم‌بندی می‌شوند: 

• قوانین مسئولیت شخصی: چرا و چگونه به نفع خودتان عمل کنید، به یک مسیر متمرکز متعهد شوید و به حداکثر توانایی‌های خود دست یابید
• قوانین برای مواجهه با جهان: چرا و چگونه به طور موثر با شریک زندگی، محل کار و دنیای گسترده‌تر ارتباط برقرار کنید 
• قوانین برای رفاه وجودی: درک ساختار واقعیت، پذیرش اینکه زندگی پر از تاریکی است، و یافتن شجاعت و قدردانی در هر شرایطی

کتاب فراتر از نظم (Beyond Order) در نهایت به شما کمک می‌کند تا از بی‌ثباتی و اضطراب ناشی از بی‌نظمی دوری کنید، در حالی که از گیر افتادن در دام نظم بیش از حد و رکود نیز جلوگیری نمایید. در ادامه خلاصه کتاب فراتر از نظم و این دوازده قانون را خواهید خواند.

اهمیت نهادهای اجتماعی به روایت کتاب فراتر از نظم

در بخش اول کتاب فراتر از نظم، پترسون نظریات روان‌شناسان اولیه همچون زیگموند فروید و کارل یونگ را تحلیل می‌کند. این روان‌شناسان بر این باور بودند که ذهن انسان شامل سه نیروی اصلی به نام‌های «اید»، «ایگو» و «سوپرایگو» است که با تمایلات پایه‌ای فرد، هویت و احساس مسئولیت‌های اجتماعی هم‌راستا هستند. نحوۀ تعامل این نیروها تعیین‌کنندۀ واکنش‌های فرد در موقعیت‌های مختلف است.

این مدل به‌طور کامل نمی‌تواند به درک وضعیت روانی فرد کمک کند. زیرا بسیاری از عوامل خارجی که تاثیر زیادی بر ذهنیت فرد دارند نادیده گرفته می‌شود. عواملی چون وضعیت اجتماعی، پیشینه تحصیلی و شرایط اقتصادی فرد می‌توانند بر افکار و احساسات او تأثیر بگذارند. انسان موجودی اجتماعی است و تعاملات اجتماعی نقش مهمی در سلامت روان او دارد.

نهادهای اجتماعی برای موفقیت فردی ضروری هستند. برای اینکه بتوانیم در دنیایی که مملو از فرصت است تصمیمات درستی بگیریم نیازمند نیروهای بیرونی هستیم مانند مشورت با خانواده، دوستان، رعایت قوانین اجتماعی و … . این نیروها به ما کمک می‌کنند تا مسیر درست را انتخاب کنیم. برای مثال غذا و سرپناه از نیازهای بنیادی انسان‌ها است که می‌توان از راه‌های مختلف به آن رسید اما با توجه به هنجارهای اجتماعی بهترین روش برای برآورده کردن این نیازها کار کردن و پول درآوردن است.

جامعه به انسان‌ها راهنمایی‌های عملی ارائه می‌دهد تا مسیر زندگی خود را پیش بگیرند. با رشد انسان، مهارت، دانش و تجربیات او نیز بیشتر می‌شود و یاد می‌گیرد چیزهای ارزشمند را تشخیص دهد، چطور مشکلات را حل کند و جوری عمل کند که به نفع خود و اطرافیان باشد. او به مرور می‌تواند تشخیص دهد که چه زمانی قوانین اجتماعی ناکافی هستند و باید به چالش کشیده شوند. تداوم این وضعیت به تدریج وضعیت اجتماعی شما را تغییر می‌دهد.

شخصی که می‌خواهید باشید را هدف خود قرار دهید

در گذشتۀ کیمیاگران اعتقاد داشتند که می‌توانند با پیروی از دستورالعمل‌های پیچیده و استفاده از تکنیک‌های درست می‌توان هر چیزی را چیز دیگر تبدیل کرد. برای آنها، بخشی جدایی‌ناپذیر از این فرایند “ماتریا پریما” یا عنصر اولیه بود. به عقیدۀ پترسون در کتاب فراتر از نظم، زندگی انسان نیز مانند ماتریا پریما است. با دیدگاه و اقدامات درست می‌توان به هر شخصی که می‌خواهیم باشیم تبدیل شویم.

انسان‌ها به دلیل تفکر آگاهانه و ظرفیت‌هایشان می‌توانند با کمک روش‌های نوآورانه و خلاقانه مسیرهای جدیدی برای خود درست کنیم و به دنیای اطراف پاسخ دهیم. البته این فرآیند همیشه آسان نیست و برای خلق چیزهای جدید باید از سختی‌ها و آشوب عبور کرد تا به جهانی منظم رسید. باید ابتدا دیدگاهی پیدا کرد که شما را به حرکت وا دارد. سپس با نیروهای روانشناختی بازدارنده مواجه شد. تا زمانی که انسان بر هدفش متمرکز باشد، می‌تواند از این موانع عبور کرده و به چیزی که می‌خواهد تبدیل شود.

مشکلات کوچک را رفع کنید

پترسون در بخش سوم کتاب فراتر از نظم از دلیل اهمیت حل و رفع کردن ناراحتی‌های کوچک می‌گوید. او معتقد است اگر دلخوری‌های کوچک را رفع نکنید، در آینده به مشکلی بزرگ‌تر تبدیل می‌شود. بسیاری از افراد نادیده گرفتن مشکلات کوچک را یک ویژگی خوب می‌دانند، اما اگر یک ناراحتی کوچک بارها تکرار می‌شود، مشکل بزرگی است. پس بهتر است حتی با درگیری موقت آن را رفع کنید.

ممکن است در روابط خود با اطرافیانتان مشکلاتی داشته باشید یا احساسات منفی خود را نادیده بگیرید و آن‌ها را پنهان کنید زیرا این کار از تغییر شرایط آسان‌تر است. اما باید توجه داشت که این احساسات برای همیشه مخفی نمی‌مانند. برای اینکه از بروز ناگهانی این احساسات جلوگیری کنید باید پیشگیرانه عمل کنید. در طول روز احساسات خود را بررسی کنید و سعی کنید مسائلی را که نادرست به نظر می‌رسند شناسایی کنید و رفع کنید.

پذیرش مسئولیت و معنا بخشیدن به زندگی از دید کتاب فراتر از نظم

جردن پیترسون در کتاب فراتر از نظم به این موضوع اشاره می‌کند که معنای زندگی از خوشبختی به دست نمی‌آید، خوشبختی فقط برای لحظه‌ای حس خوبی دارد و این احساس خوشبختی قبلی در زمان‌های سختی چندان کمکی نمی‌کند. وقتی در موقعیت‌های تاریک و دشوار قرار دارید، آن حس خوشبختی قبلی تنها به یک خاطره تبدیل می‌شود. در عوض با پذیرش مسئولیت می‌توانید خوشبختی را پیدا کنید.

پذیرش مسئولیت سخت است، اما به زندگی معنا می‌بخشد. انسان در کودکی پتانسیل بالایی دارد و می‌تواند هر مسیر و هدفی را دنبال کند. هر چه سن انسان بیشتر می‌شود، پتانسیل نامحدود او نیز کمتر می‌شود زیرا زندگی، هویت و عادت‌های فردی شکل می‌گیرند. فرایند بلوغ و خروج از کودکی شامل پذیرفتن مسئولیت‌های بیشتر و بیشتر است. یکی از این مسئولیت‌ها گرفتن تصمیماتی است که به نفع شما باشد. 

گاهی شما مجبور به گرفتن تصمیماتی می‌شوید که برایتان ناخوشایند است و محدودیت ایجاد می‌کند و نیاز به ساختار و نظم دارد و گاهی آزادی شما را سلب می‌کند اما این محدودیت‌ها زندگی را معنادار می‌کند. در محل کار و جامعه‌تان، به دنبال وظایف و نقش‌هایی باشید که نیاز به انجام دارند و آن‌ها را به عهده بگیرید. این مسئولیت‌های اضافی ممکن است چالش‌برانگیز باشند، اما نظمی که به وجود می‌آورند رضایت‌بخش خواهد بود و با انجام آن‌ها، معنا و جایگاه پیدا خواهید کرد.

کاری که از آن متنفر هستید را انجام ندهید

دنیا اغلب از ما می‌خواهد به شیوه‌ای رفتار کنیم که با آن موافق نیستیم. گاهی اوقات ما طوری عمل می‌کنیم که بر خلاف وجدانمان است. کوتاه آمدن از خواستۀ خود برای تطبیق با چارچوبی که مطابق میل شما نیست باعث آسیب به شما و جامعه می‌شود. سرکوب بخشی از شخصیت و اعتقادات می‌تواند مشکلات زیادی را ایجاد کند. علاوه بر این، اگر همه خودسانسوری کنند و به جای ایستادگی تسلیم شوند، فرصت برای افراد ظالم و فاسد باز می‌شود تا جامعه را به میل خود شکل دهند.

برای مخالفت با چیزی که با آن موافق نیستید باید آن را به چالش بکشید که این ممکن است باعث هرج‌مرج شود و شما باید آمادۀ عواقب آن باشید. خودتان را برای این موقعیت آماده کنید و و مطمئن شوید که منابع کافی برای مقابله در اختیار دارید. این کار ممکن است برای شما پیامدهای اجتماعی داشته باشد و گزینۀ مناسبی نباشد. راه دیگر این است که از آن محیط خارج شوید و به دنبال محیطی باشید که در آن ایده‌ها و ارزش‌هایتان مورد تقدیر قرار می‌گیرند.

ایدئولوژی را رها کنید

پترسون در کتاب فراتر از نظم توضیح می‌دهد که افراد نباید درگیر ایدئولوژی‌های ساده‌نگر شوند و به جای آن باید روی رشد و پیشرفت فردی تمرکز کنند. این طرز فکر به آن‌ها کمک می‌کند تا زندگی رضایت‌بخش‌تری داشته باشند و به جای قربانی شدن، مسئولیت خود را بپذیرند. بسیاری از این ایدئولوژی‌ها نیت خوبی دارند اما یک مشکل مشترک دارند: ساده‌سازی بیش از حد جهان و نسبت دادن تمام مشکلات به شرایط. باور به این ایدئولوژی‌ها باعث می‌شود فرد خود را قربانی بداند و دست به انجام کاری نزند. برای اینکه بتوانید نسبت به ایدئولوژی‌ها مقاومت نداشته باشید می‌توانید:

• خود را در معرض دیدگاه‌های مخالف قرار دهید، مانند مواضع سیاسی که معمولاً با آن‌ها مخالفید
• با استدلال‌ها و مواضعی که معمولاً آن‌ها را ندارید، با نیت خوب وارد گفتگو شوید
• در شبکه‌های اجتماعی مانند توییتر جستجو کنید تا به دیدگاه‌های ناشناخته‌ای دست یابید که بیشتر باورهای شما را به چالش می‌کشد

داشتن هدف و لذت از نتیجه از دیدگاه کتاب فراتر از نظم

جردن پیترسون در بخش بعدی از کتاب فراتر از نظم از مثال زغال و الماس استفاده می‌کند. زغال معمولی، تیره و شکننده است، اما تحت حرارت و فشار شدید به یک الماس تبدیل می‌شود. این فرایند نشان می‌دهد که چگونه چالش‌ها و سختی‌ها می‌توانند انسان را نیز مانند الماس به شکلی خارق‌العاده و پایدار تغییر دهند. در واقع اگر افراد به یک هدف متعهد شوند و با استقامت به آن پایبند بمانند، نتایج رضایت‌بخشی بدست خواهند آورد.

البته پیروی از اهداف بلندمدت همیشه آسان نیست، زیرا میل به رضایت آنی و راحتی ممکن است مانع از اقدام شود. از دیدگاه روانکاوی، این تمایلات از نهاد یا بخش ناخودآگاه ذهن ناشی می‌شوند که به دنبال لذت‌های سریع و غریزی است. اما اگر افراد بتوانند این تمایلات را مهار کنند و انرژی خود را به سمت اهداف بلندمدت هدایت کنند، نه تنها عملکرد بهتری خواهند داشت، بلکه به چرخه‌ای مثبت از رشد و رضایت روانی وارد خواهند شد.

اهمیت زیبایی فضای شخصی در کتاب فراتر از نظم

تمیز کردن اتاق، یک گام کوچک اما مهم برای سامان‌دهی زندگی به‌طور کلی است. این کار به شما کمک می‌کند تا حس کنترل و نظم بیشتری داشته باشید. جردن پیترسون همچنین در کتاب فراتر از نشم به نکته‌ای ظریف اشاره می‌کند: تمرکز بیش از حد بر نظم، نباید باعث شود که زیبایی‌های زندگی را نادیده بگیریم. زیبایی نقش حیاتی در زندگی ایفا می‌کند: زیبایی ما را به حس شگفتی و رمز و رازی که در دوران کودکی احساس می‌کردیم، متصل می‌کند. بدون ایجاد فضایی برای زیبایی، ممکن است ارتباط خود را با رمز و راز زندگی و شگفتی‌هایی که در اطرافمان وجود دارند از دست بدهیم.

هنر به ما عمق زیبایی‌ای را نشان می‌دهد که قبلاً قادر به درک آن نبودیم. بنابراین، فضایی برای زیبایی در زندگی‌تان ایجاد کنید و حداقل یک اثر هنری که واقعاً به آن علاقه دارید را دنبال کنید. با برقراری ارتباط منظم با زیبایی از طریق آن اثر هنری، حتی با وجود استرس‌ها و مشکلات زندگی، می‌توانید همچنان به زندگی ادامه دهید. همچنین گذراندن وقت در طبیعت و تمرین ذهن‌آگاهی می‌تواند به ما کمک کند تا دوباره به حس شگفتی و قدردانی کودکانه از دنیای اطرافمان متصل شویم. 

یادگیری از گذشته از نظر کتاب فراتر از نظم

در ادامۀ کتاب فراتر از نظم خواهید خواند که حافظه و خاطرات ما تکامل‌یافته‌اند و به ما کمک می‌کنند تا از اشتباهات گذشته درس بگیریم و آنها را تکرار نکنیم (مثلاً دستتان را بسوزانید تا یاد بگیرید که به اجسام داغ دست نزنید). به همین دلیل، بررسی و تحلیل خاطرات دردناک، اگرچه دشوار است، اما می‌تواند به ما در درک و رشد فردی کمک کند. بسیاری از افراد سعی می‌کنند جنبه‌های دردناک گذشته خود را فراموش کنند اما این کار معمولاً مانع از رشد آنها می‌شود. 

برای اینکه به جایی که می‌خواهید برسید، باید بدانید از کجا آمده‌اید. به جای اینکه اجازه دهید خاطرات دردناک شما را از درون تحلیل ببرند، مستقیماً با آنها روبه‌رو شوید. آنها را با جزییات کامل یادداشت کنید. این کار به شما کمک می‌کند تا افکار و احساساتتان را نظم دهید. در نهایت، از داستان خود یک نکته اخلاقی بیرون خواهید کشید و این درس را به آینده خود خواهید برد.

برای روابط خود تلاش کنید

پیترسون در کتاب فراتر از نظم اشاره می‌کند که هر رابطه‌ای، به‌خصوص روابط نزدیک و و صمیمی به تلاش و برنامه‌ریزی نیاز دارند. هر شریک باید زمان بگذارد تا نیازها و خواسته‌های خود را بررسی کند و سپس آنها را به وضوح به شریک زندگی خود بیان کند. هیچ دو نفری دقیقاً شبیه هم نیستند، بنابراین باید درباره نحوه ساماندهی زندگی‌شان مذاکره کنند تا هر دو طرف خوشحال باقی بمانند. این فرآیند مستلزم اعتماد است، و اعتماد تنها از طریق مذاکره موفق، کم‌کم ساخته می‌شود.

تاثیر داستان‌های کودکی بر شخصیت از زبان کتاب فراتر از نظم

در ادامۀ کتاب فراتر از نظم خواهید خواند که داستان‌ها می‌توانند شخصیت و رفتار ما را شکل دهند. به همین دلیل باید مراقب داستان‌هایی باشیم که باعث می‌شوند کینه‌توز، فریبکار یا مغرور شویم. اگر دنیا را مانند یک داستان در نظر بگیریم، با شخصیت‌های مختلفی روبه‌رو می‌شویم. یکی از آن‌ها طبیعت است که نشان‌دهنده دوگانگی بین هرج‌ومرج و پتانسیل است. طبیعت می‌تواند هم مانند “ملکه شرور” بی‌رحم باشد و هم مانند “پری مهربان” حامی. 

شخصیت دیگر فرهنگ است که از دو وجه تشکیل شده: وجه مثبت آن شامل امنیت و مشاوره است (نماینده آن پادشاه خردمند)، و وجه منفی آن استبداد و محدودیت (نماینده آن دیکتاتور مستبد). بین طبیعت و فرهنگ، قهرمان و دشمن قرار دارند؛ یکی مسئولیت‌پذیر، عادل و خوب است و دیگری نفرت‌انگیز و منفی. 

داستان‌ها با این شخصیت‌ها تعیین می‌کنند که شما به عنوان قهرمان عمل می‌کنید یا به عنوان دشمن. اگر بر جنبه‌های منفی داستان‌ها و شخصیت‌ها مانند دیکتاتور مستبد و ملکه شرور تمرکز کنیم، به راحتی ممکن است خودمان به کینه‌توزی و رفتارهای غیراخلاقی سوق داده شویم. این افراد برای پیشرفت از هر راهی حتی فریبکاری استفاده می‌کنند، که در نهایت به ضرر خودشان تمام می‌شود.

ما به داستانی نیاز داریم که در آن بین شخصیت‌ها تعادل برقرار باشد. طبیعت هرچند بی‌رحم است، اما فرصت‌ها و شانس‌هایی نیز به ما می‌دهد. فرهنگ هم می‌تواند استبدادی باشد، اما پادشاهان خردمند نیز وجود دارند که امنیت و مشاوره فراهم می‌کنند. با پذیرش واقعیت‌های زندگی و مسئولیت‌های خود، می‌توانیم قهرمان داستان خود شویم و به جای قربانی شدن، بر چالش‌ها غلبه کنیم.

همیشه شکرگزار باشید

زندگی پر از سختی‌ها و رنج‌های اجتناب‌ناپذیر است و به سادگی می‌توان به تلخی و نارضایتی از زندگی دچار شد. اما فرو رفتن در ناامیدی فایده‌ای ندارد و می‌تواند زندگی شما و اطرافیانتان را بدتر کند. به عقیدۀ پترسون در کتاب فراتر از نظم،  انتخاب جایگزین در برابر تاریکی و رنج عظیم زندگی، انتخاب شکرگزاری است. این به معنی انکار اینکه زندگی پر از رنج است نیست. بلکه به معنای پذیرش تاریکی و پیدا کردن شکرگزاری علی‌رغم آن است. 

بسیاری از روان‌شناسان بر این باورند که افراد می‌توانند با استفاده از روش‌های عملی برای کاهش رنج، مثل تغییر شرایط یا رفتارها، از آن عبور کنند. در مواردی که رنج اجتناب‌ناپذیر است، افراد می‌توانند از استقامت درونی خود استفاده کرده یا به دنبال هدف بالاتری باشند تا از دوره‌های سخت عبور کنند.

رنج به خودی خود وجود لذت‌ها و شادی‌ها را نیز امکان‌پذیر می‌کند. به عنوان مثال، از دست دادن یک عزیز به این دلیل دردناک است که رابطه پیش از آن باعث خوشحالی و حمایت بوده است. در نتیجه، زمانی که با رنج روبرو می‌شویم، باید شکرگزار باشیم به خاطر بینش و چشم‌اندازی که می‌توانیم از آن به دست آوریم، و به جای تلخ شدن، از آن برای قدردانی بیشتر از جنبه‌های خوب زندگی و تلاش برای بهبود وضعیت استفاده کنیم.

پیام اصلی کتاب فراتر از نظم

دنیا پیچیده است و رسیدن به تعادل روانی، احساسی و اجتماعی کار آسانی نیست اما اگر به احساسات خود و ساختارهای اجتماعی اطرافتان با دقت توجه کنید، ممکن است بتوانید بدون گم شدن یا افسرده شدن موفق شوید. با پیروی از قوانینی که در این کتاب گفته شدن، مانند متعهد شدن به یک هدف، پرهیز از ایدئولوژی‌های ساده‌گرایانه، توجه به زیبایی و … زندگی تحمل‌پذیرتر خواهد شد.

چه کسانی باید کتاب فراتر از نظم را بخوانند؟

مطالعۀ کتاب فراتر از نظم جردن پیترسون به کسانی که ذهن نامنظمی دارند و به دنبال نظم‌ بخشیدن به افکارشان هستند، رویا پردازانی که نیاز به انگیزه دارند و کسانی که به دنبال راهنمایی برای زندگی خود هستند پیشنهاد می‌شود. این کتاب با با تحلیل‌های دقیق و داستان‌های آموزنده، راهنمایی‌های عملی برای پیمودن هرج و مرج زندگی مدرن و یافتن رضایت شخصی ارائه می‌دهد.

فهرست کتاب فراتر از نظم

• مقدمه
• قانون ۱: نهادهای اجتماعی و دستاوردهای نوآورانه را کوچک نشمارید
• قانون ۲: تصور کنید که می‌توانید به چه کسی تبدیل شوید و سپس تنها بر همان هدف تمرکز کنید
• قانون ۳: مسائل ناخوشایند را در ابهام پنهان نکنید
• قانون ۴: توجه داشته باشید فرصت‌ها در جایی پنهان می‌شوند که مسئولیت‌پذیری نادیده گرفته شده است
• قانون ۵: کاری را انجام ندهید که از آن متنفرید
• قانون ۶: ایدئولوژی را رها کنید
• قانون ۷: برای حداقل یک هدف تا جایی که در توانتان است به سختی کار کنید و ببینید چه اتفاقی می‌افتد
• قانون ۸: سعی کنید در منزل یکی از اتاق‌ها را به زیباترین شکل ممکن بیارایید
• قانون ۹: اگر خاطرات گذشته هنوز شما را آشفته می‌کنند، آن‌ها را با دقت و کامل بنویسید
• قانون ۱۰: برنامه‌ریزی کنید و با جیت تلاش کنید تا بتوانید روابط عاشقانه‌تان را حفظ کنید
• قانون ۱۱: به خودتان اجازۀ رنجش، فریبکاری یا خودپسندی ندهید
• قانون ۱۲: حتی با وجود رنج‌هایتان سپاسگزار باشید
• کلام آخر
• دربارۀ نویسنده
• یادداشت‌ها