به جرات می‌توان گفت که هوش مصنوعی، ترند این روزهای صفحات مجازی است. هر صفحه‌ای که باز می‌کنید به نوعی از ابزارهای هوش برای جذب مخاطب استفاده کرده است، ساده‌ترین نمونه آن فیلم‌های مربوط به کنسرت فرضی خوانندگان قدیمی در بهشت یا محصول مشترک بهترین خوانندگان ایرانی و خارجی است.

همچنین بسیاری از بلاگرها در مورد هوش مصنوعی‌هایی صحبت می‌کنند که می‌توان با آن‌ها درد و دل کرد و جواب هر سوالی را از آن‌ها جستجو کرد. اما این کاربردها، ساده‌ترین و عمومی‌ترین شکل استفاده از هوش ماشینی هستند و کاربرد این ابزارها چیزی فراتر از این است. در ادامه این مقاله در مورد هوش مصنوعی و کاربردهای آن بیشتر توضیح خواهیم داد.

هوش مصنوعی چیست به زبان ساده

هوش مصنوعی (Artificial intelligence) به زبان ساده، به نوعی جایگزینی هوش کامپیوتری به جای هوش انسانی است. هوش ماشینی یکی از شاخه‌های علم کامپیوتر است که هدف آن، طراحی و ساخت سیستم‌هایی است که می‌توانند امور و وظایف انسان‌ها را انجام دهند. دقت کنید که هوش مصنوعی، با اتوماتیک‌کردن یا خودکارسازی امور یکسان نیست و با آن تفاوت دارد.

یک ابزار اتوماتیک، صرفا ابزاری است که با دریافت یک داده ورودی وظیفه‌ای را انجام داده و یک خروجی ایجاد می‌کند و این یک روال تکراری است. اما هوش ماشینی، ابزاری است که داده‌های مختلف را دریافت کرده و با توجه به ویژگی‌ای که دارند، آن‌ها را تحلیل و بررسی می‌کند.

تاریخچه هوش مصنوعی

تاریخچه استفاده از هوش ماشینی به اوایل دهه 1900 میلادی برمی‌گردد. البته تا قبل از این تاریخ هم انسان‌ها ساخته‌هایی داشتند که نشانی از هوش مصنوعی در آن‌ها وجود دارد، اما سرآغاز هوش ماشینی‌ای که این روزها در مورد آن بیشتر می‌شنویم، به دهه 1900 می‌رسد. از سال 1950 نظریه‌پردازان و دانشمندان مختلف برای درک بهتر و همچنین تقویت این هوش فعالیت خود را آغاز کردند. به مرور زماان فناوری‌ها بزرگ‌تر، پیچیده‌تر و گسترده‌تر شد و اکنون نتیجه آن تلاش‌ها را می‌بینیم.

اولین قدم‌های آرتیفیشال اینتلیجنس، با این سوال که آیا می‌توان مغز مصنوعی ساخت، شروع شده و به ساخت یک نسخه ابتدایی از آنچه که آن را ربات می‌نامیم منجر شد. این فعالیت‌ها همچنان ادامه یافت تا در سال 1952 آلن تورینگ مقاله‌ای تحت عنوان «ماشین‌های کامپیوتری و هوش» منتشر کرد. به دنبال آن اولین زبان برنامه‌نویسی، اولین ربات انسان‌نما، یادگیری ماشین، ربات چت کوتاه و … ساخته شدند.

جالب است بدانید اولین انجمن هوش ماشینی، در آمریکا با عنوان «انجمن پیشرفت‌های هوش مصنوعی AAAI» در سال 1979 تاسیس شد که با برگزاری کنفرانس‌های متنوع، توجه دولت‌ها را به بازار هوش آرتیفیشال معطوف کرد.

البته تاریخچه این فناوری همیشه در اوج نبود و در دوره کوتاهی از سال 1987 تا 1993، مصرف‌کنندگان عمومی و خصوصی دیگر علاقه‌ای به هوش ماشینی و کاربردهای آن نداشتند. همین باعث کاهش بودجه‌ها و ممانعت از پیشرفت پروژه‌های عظیم هوش ماشینی شد. اما بعد از این دوره کوتاه، هوش ماشینی مجددا جان گرفت، طوری که اکنون همه مردم درباره آرتیفیشال اینتلیجنس و خدمات اعجاب‌انگیز آن می‌دانند.

عضویت شما انجام نشد. لطفا دوباره تلاش نمایید.

برای تایید نهایی ایمیل خود را چک نمایید.

هوش مصنوعی چگونه کار می‌کند؟

نحوه کارکرد هوش مصنوعی را می‌توان به شکل زیر بیان کرد:

جمع‌آوری داده: مهم‌ترین مرحله کارکرد هوش ماشینی، مرحله جمع‌آوری داده‌ها است که در آن از منابع مختلف داده‌ها در قالب‌های گوناگون متن، تصویر، صدا، فیلم یا عدد در اختیار هوش مصنوعی قرار می‌گیرند.
پردازش اولیه داده: بعد از جمع‌آوری داده‌ها، باید آن‌ها را پردازش کرد و به شکل الگوی هوش ماشینی درآورد تا قابل استفاده باشند.
انتخاب الگوریتم: سپس با توجه به داده‌ها الگوریتم مناسب برای هوش ماشینی انتخاب می‌شود.
آموزش الگوریتم: بعد از انتخاب بهترین الگوریتم هوش، باید داده‌ها را برای آموزش به این هوش ارائه کرد. در اینجا داده‌های فراهم شده به سه نوع داده آموزشی، تست و ارزیابی تقسیم می‌شوند و هوش ماشینی براساس نوع داده، الگوریتم مناسب برای آموزش آن را انتخاب می‌کند.
تست و بررسی نوع هوش: بعد از آموزش مدل به هوش مصنوعی، ابتدا نحوه یادگیری و کارکرد آن طبق معیارهایی چون دقت، صحت و بازیابی مورد بررسی قرار می‌گیرد.
استقرار هوش: بعد از اینکه از عملکرد هوش مصنوع مطمئن شدیم، باید بستر مناسبی برای آن ایجاد کنیم تا افراد بتوانند از قابلیت‌های آن به خوبی استفاده کنند. برای مثال اگر از هوش مصنوعی برای دسته‌بندی ایمیل‌ها در سازمان خود استفاده می‌کنید، باید افزونه هوش مصنوعی را به صورت ایمن روی سیستم کارکنان خود قرار دهید.
به‌روزرسانی: با توجه به اینکه هر روز و هر ثانیه داده‌های جدیدی تولید می‌شوند، هوش ماشینی باید به طور مرتب به‌روزرسانی شود تا کاربرد بهتری داشته باشد.

به نقل از وب‌سایت IBM:
به طور کلی، هوش مصنوعی مولد در سه مرحله عمل می‌کند:
آموزش: برای ایجاد یک مدل پایه.
تنظیم دقیق: برای انطباق مدل با یک کاربرد خاص.
تولید، ارزیابی و تنظیم بیشتر: برای بهبود دقت.

مزایا و معایب هوش مصنوعی

هوش ماشینی مزایا و معایب زیادی دارد. از مزایای آن می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

بهبود سیستم‌های نظارت امنیتی
شناسایی و از بین بردن هرزنامه
قابلیت تولید صدا از روی متن
تقسیم‌بندی ایمیل‌ها به صورت هوشمند
قابلیت ایجاد متن از روی تصویر
استفاده از پشتیبان‌های کامپیوتری و خودکار برای مراجعان و مشتریان
قابلیت جستجوی هوشمند و دقیق
قابلیت پیش‌بینی سبد خرید آینده مشتریان
کاهش خطاهای انسانی
قابل استفاده در شرایط مخاطره‌آمیز
امکان استفاده مداوم بدون خستگی

البته هوش ماشینی معایبی هم دارد:

هزینه بالا: نصب، نگهداری و تعمیر ماشین‌های هوش ماشینی هزینه بالایی را می‌طلبد. همچنین این ماشین‌ها به صورت مداوم بازبینی می‌شوند و شما برای استفاده از آن‌ها، باید نسخه‌های جدیدتر را بلافاصله خریداری کنید.
وابستگی به ماشین‌ها: استفاده از هوش ماشینی، وابستگی انسان به ماشین‌ها را بیشتر از قبل می‌کند. این مساله تاثیر بسیار بدی روی قوه خلاقیت، تفکر و توانایی‌های ذهنی افراد می‌گذارد.
جایگزینی مشاغل: دغدغه اصلی حامیان تکنولوژی در مورد هوش مصنوعی، جایگزین‌شدن آن به جای برخی مشاغل کم مهارت است که خود باعث افزایش نرخ بیکاری در جوامع می‌شود. ماشین‌ها می‌توانند بی‌وقفه و بدون خستگی کار کنند و جایگزین نیروهای انسانی شوند و نظر صاحبان کسب و کارها را به خود جلب کنند.
کارکرد محدود: در حال حاضر بهترین نسخه‌های هوش ماشینی هم، کاربرد محدودی دارند. آن‌ها براساس برنامه خود وظایف خاصی را انجام می‌دهند و هیچ قوه تفکر و خلاقیتی ندارند، بنابراین تکیه‌کردن به آن‌ها اشتباه بزرگی است.

انواع هوش مصنوعی

در یک دسته‌بندی کلی، هوش ماشینی از دو وجه قابل تقسیم‌بندی است و شامل دسته‌بندی انواع هوش مصنوعی بر اساس قابلیت‌ها و کارکرد آن‌ها است. به این ترتیب انواع هوش مصنوعی بر اساس قابلیت‌ها شامل موارد زیر است:

محدود یا Narrow AI

هوش ماشینی محدود یا به عبارت دیگر، ضعیف، نوعی از هوش مصنوعی است که یک کارکرد خاص و محدود دارد و نمی‌تواند فراتر از آن کار کند. نمونه بارز این نوع هوش ماشینی دستیار صوتی Siri اپل است که تنها در یک محدوده فعالیت می‌کند و در خارج از آن محدوده دچار اختلال می‌شود.

عمومی یا General AI

به هوش مصنوعی عمومی، هوش ماشینی قوی هم گفته می‌شود، زیرا می‌تواند هر کارکرد هوشمندانه انسان‌ها را درک کرده و آن را یاد بگیرد. البته دستیابی به هوش مصنوعی عمومی هنوز امکان‌پذیر نیست و تنها به صورت محدود وجود دارد.

ابر هوش مصنوعی یا Super AI

ابر نوع هوش ماشینی، نوعی است که فراتر از هوش انسانی بوده و قادر است هر کاری را در حد انسان و حتی بهتر از آن انجام دهد. سازندگان این نوع هوش مصنوعی در تلاش هستند نوعی از هوش را ایجاد کنند که نه تنها توانایی شبیه‌سازی و درک احساسات انسانی را دارد، بلکه می‌تواند عواطف انسان را برانگیزد.

همچنین انواع هوش مصنوعی براساس کارکرد به شرح زیر است:

ماشین واکنشی (Reactive Machine)

ماشین واکنشی، ابتدایی‌ترین شکل هوش مصنوعی است که با استفاده از داده‌های حاضر کار می‌کند و از اطلاعات گذشته نمی‌تواند برای پیش‌بینی کمک بگیرد. این ماشین‌ها قادر به درک محیط پیرامون بوده و به آن واکنش می‌دهند. از نمونه‌های هوش ماشین واکنشی می‌توان به Deep Blue از شرکت IBM اشاره کرد.

حافظه محدود (Limited Memory)

هوش مصنوعی با حافظه محدود، ابزارهایی هستند که برای تصمیم‌گیری از دانش و تجربه گذشته خود استفاده می‌کنند. این نوع هوش ماشینی، حافظه محدودی دارد و اطلاعات در آن بایگانی نمی‌شود. از این نوع هوش ماشینی برای ساخت ماشین‌های خودران استفاده شده است.

نظریه ذهن (Theory of Mind)

هوش مصنوعی نظریه ذهن، براساس مفهوم اینکه اشیا و افراد موجود در یک محیط می‌توانند منجر به تغییر احساسات و رفتارها شوند، ساخته شده است. این حوزه با وجود پیشرفت‌های زیاد، هنوز به تکامل نرسیده است.

خود آگاهی (Self Awareness)

در حال حاضر این نوع از هوش ، تنها در حد یک فرضیه است و به بهره‌برداری نرسیده است. در این نوع، هوش ماشینی می‌تواند احساسات درونی خودش و انسان‌ها را درک کند و اعتقادات و باورهای خودش را داشته باشد.

چه سازمان‌هایی از هوش مصنوعی استفاده می‌کنند؟

با وجود اینکه هوش ماشینی از ابتدای سال 2024 میلادی قوت گرفت و بین عموم افراد جا افتاد، اما بسیاری از شرکت‌ها و سازمان‌های بزرگ دنیا از چند سال قبل با اتکا به هوش آرتیفیشال در مسیر پیشرفت قدم گذاشتند. شاید در ابتدا فکر کنید که آرتیفیشال اینتلیجنس تنها محدود به اتوماسیون‌هایی است که کارهای آماری و تحلیلی را انجام می‌دهند، اما کاربرد هوش مصنوعی در سازمان‌ها بسیار گسترده بوده و نیروی استراتژیک آن‌ها برای پیشرفت است. موارد زیر از جمله سازمان‌هایی هستند که از artificial intelligence استفاده می‌کنند:

مایکروسافت
شرکت گوگل
شرکت آمازون
OpenAI
شرکت facebook
تسلا
شرکت موتورولا
Airbnb
شرکت Uber
شرکت Apple
شرکت Teragonia

این سازمان‌ها جزو قدرتمندترین و شناخته‌شده‌ترین سازمان‌ها در کل جهان هستند که برای توسعه خدمات خود از فناوری artificial intelligence استفاده می‌کنند. در ایران نیز شرکت‌هایی چون شرکت ارتباطات همراه اول، ایرانسل و دیجی کالا برای بهبود ارائه خدمات خود از فناوری‌های هوش مصنوعی کمک می‌گیرند.

کتاب هوش مصنوعی

یکی از راه‌های ساده برای آشنایی با تکنولوژی artificial intelligence و تاثیر آن بر زندگی ما، مطالعه کتاب‌هایی چون کتاب هوش یار نشر نوین است. این کتاب توسط ایتان مولیک نوشته شده و خواننده را به چالش می‌کشد. این کتاب ابتدا در مورد چیستی هوش مصنوعی و ضرورت استفاده از آن توضیح می‌دهد و بعد به خواننده کمک می‌کند تا بدون از دست دادن هویت خود، از ابزارهای هوش مصنوعی استفاده کند.

بسیاری از افراد از پیشرفت هوش‌های ماشینی نگران هستند، زیرا عقیده دارند پیشرفت این هوش به معنی از بین رفتن تعاملات اجتماعی بین انسان‌ها و برخی از مشاغل است. اما ایتن مولیک در این کتاب توضیح می‌دهد که artificial intelligence چگونه می‌تواند به عنوان هوش یار بر زندگی روزمره انسان تاثیر گذاشته و آن را بهبود بخشد.