مهارت سخنرانی، یکی از مهمترین مهارتهای نرم است که به طور مستقیم روی آینده کاری و شخصی فرد تاثیر میگذارد. کسی که به راحتی و شیوا بتواند در جمع دیگران صحبت کند و به نوعی جمع را در دستش بگیرد، توجه همه را به خودش جلب میکند. صحبت کردن در جمع برای بعضیها مثل آب خوردن راحت است، اما برای برخی دیگر به خصوص افراد درونگرا یک عذاب سخت محسوب میشود. خوشبختانه امروزه با وجود متدهای مختلف یادگیری فن سخنرانی خوب زیاد مشکل نیست. در ادامه این مقاله میخواهیم در مورد فن سخنرانی و نحوه غلبه بر اضطراب سخنرانی یا گلوسوفوبیا بیشتر توضیح دهیم. با ما همراه باشید.
فهرست مطالب
- فن سخنرانی چیست؟
- بهترین نحوه سخنرانی
- درونگراها و سخنرانی در جمع
- اضطراب سخنرانی چیست؟
- نحوه سخنرانی بدون گلوسوفوبیا
- چطور استرس و اضطراب سخنرانی در جمع را برطرف کنیم؟
- معرفی کتاب برای تقویت مهارت سخنرانی و مقابله با اضطراب و استرس سخنرانی
- نکات سخنرانی خوب
فن سخنرانی چیست؟
سخنرانی، به مهارتی گفته میشود که گوینده با کمک آن میتواند شنونده یا شنوندگانی را برای شنیدن سخن خود ترغیب کند. به این ترتیب هدف و مقصود فن خطابه این است که شنونده برای شنیدن سخنان فرد ترغیب شود. سخنرانی عموما به معنی ارتباط و گفتگوی چهره به چهره شناخته میشود، اما موارد و شکلهای مختلفی دارد. فرد سخنران میتواند برای گروه خاصی از مردم یا تمام آنها در مورد دیدگاه و موضوع خاصی صحبت کند.
بهترین نحوه سخنرانی
سخنرانی متناسب با موقعیت انواع مختلفی دارد، بنابراین نمیتوان به طور دقیق مشخص کرد که بهترین روش صحبت کردن در جمع چه روشی است. برای مثال اگر فردی تنها با یک سبک با گروههای مختلف در مورد یک موضوع خاص صحبت کند، خیلی زود با شکست مواجه میشود. زیرا دیر یا زود مخاطبان از شنیدن حرفهای او خسته میشوند و برای شنیدن حرفهای او رغبتی ندارند. به این ترتیب بسیار مهم است که در موقعیتهای مختلف به فراخور همان موقعیت نحوه سخنرانی خود را تغییر دهید. انواع روشهای سخنرانی عبارت اند از:
- برای ارائه شفاهی مطالب درسی، مقاله و …
- مقایسهای و بررسی شباهتها و تفاوتها
- زمانی و استفاده از عبارتهایی چون: در گذشتهها، در سالهای گذشته و …
- بیان مشکل و ارائه راهحل آن
- علت و معلولی برای بیان رابطه مسائل مختلف با هم
- زندگینامهای برای بزرگداشت اشخاص مهم
- علمی و آزمایشگاهی برای تشریح مباحث علمی
- به روش دستهبندی مباحث
- روانشناسی و توجه به نیازهای مخاطب
- مناسب جشنها، مراسم اهدای جوایز و …
- صعودی و نزولی با بررسی آمارهای مربوط به مبحث مدنظر
- به روش حذف احتمالات و روشهای قدیمی
درونگراها و سخنرانی در جمع
زمانی که صحبت از صحبت کردن در جمع میشود، بیشتر افراد این توانایی را مختص برونگراها میدانند اما چنین چیزی وجود ندارد، گاهی افراد با خصوصیات درونگرایی میتوانند بسیار درخشانتر و موثرتر از افراد برونگرا در یک جمع صحبت کنند. درونگراها به دلیل دوستان و روابط محدودی که دارند، قدرت تمرکز فوق العاده بالایی دارند. همین موضوع به آنها کمک میکند تا وقت بیشتری را صرف سخنرانی خود کنند و با تمرکز بیشتری برای ارائه آن حاضر شوند. تنها مشکلی که درونگراها برای سخنرانی در جمع با آن روبرو هستند، استرس و اضطراب است که در ادامه مطلب راهکارهایی برای غلبه بر آن معرفی میکنیم.
اگر درونگرا هستید پیشنهاد میکنیم کتاب قدرت سکوت از سوزان کین را مطالعه کنید. سوزان کین در این کتاب در مورد افراد درونگرا و زندگی این افراد در جهانی که برونگرایی را باارزش میداند، صحبت میکند. کین همچنین در این کتاب در مورد تجربههای افراد درونگرا از سخنرانی میگوید و روشهایی برای غلبه بر استرس سخنرانی ارائه میدهد.
اضطراب سخنرانی چیست؟
تعداد افرادی که با اضطراب سخنرانی یا گلوسوفوبیا (Glossophobia) روبرو هستند، کم نیست و این مورد تنها مختص افراد خاص مثل درونگراها نمیشود. ممکن است یک فرد برونگرا هم بعد از قرارگیری در موقعیت دچار گلوسوفوبیا شده و بخشی از مباحث مدنظر خود را فراموش کند. اضطراب در درجه پایین به هیچ عنوان مضر نیست و باعث هوشیاری بیشتر فرد سخنران میشود. اما گاهی گلوسوفوبیا به قدری شدید است که فرد را ناتوان میکند. گلوسوفوبیا میتواند باعث کاهش اعتماد به نفس، شکست در مذاکره و حتی از دست دادن شغل شود. اضطراب سخنرانی معمولا با علائم زیر بروز پیدا میکند:
- حالت تهوع و استفراغ
- سرگیجه و سردرد
- مشکل در صحبت کردن
- مشکل گوارشی
- رنگ پریدگی یا برانگیختگی پوست صورت
- افت فشار و لرزش دستان
- خشکی دهان
- نداشتن تمرکز و فراموشی
هنگام بروز اضطراب سخنرانی ممکن است یکی از این علائم یا تمام آنها مشاهده شوند و توانایی صحبت کردن فرد را مختل کنند.
نحوه سخنرانی بدون گلوسوفوبیا
سخنرانی مهارتی مهم و بسیار ضروری است، پس اگر هنگام صحبت کردن در جمع دچار استرس و اضطراب میشوید باید به دنبال راهی برای درمان مشکل خود باشید. خوشبختانه امروز راهکارهای زیادی برای غلبه بر اضطراب سخنرانی وجود دارد. شما همچنین میتوانید برای مشکل خود با یک روانشناس صحبت کنید تا دلیل اصلی مشکل شما را شناسایی کرده و آن را برطرف کند. علاوه بر این مطالعه کتابهای مختلف در مورد اختلال اضطراب و نحوه سخنرانی بدون اضطراب میتوانند به شما کمک کنند تا بتوانید بدون اضطراب صحبت کنید. در بخش بعدی در مورد درمان استرس و اضطراب سخنرانی در جمع توضیح میدهیم.
چطور استرس و اضطراب سخنرانی در جمع را برطرف کنیم؟
ترس از صحبت کردن در جمع و اضطراب سخنرانی را نمیتوان مخفی کرد، زیرا در صورتی که درمان نشود فرد قادر نخواهد بود حتی در جمعهای کوچک و خانوادگی صحبت کند. همین مساله جوانب مختلف فردی، کاری و تحصیلی او را با چالش مواجه میکند. اما نیازی به نگرانی نیست، زیرا همه افراد میتوانند با تکرار و تمرین مهارت فن بیان و سخنرانی خود را تقویت کرده و بدون نگرانی بابت علائم اضطراب اجتماعی، در جمعهای مختلف صحبت کنند. چند مورد از موثرترین راهکارها برای غلبه بر اضطراب سخنرانی یا گلوسوفوبیا عبارت اند از:
دست از تمرین نکشید
اگر میخواهید به سخنرانی قَدَر و مسلط تبدیل شوید، باید بارها و بارها صحبت کردن در جمع در جمع را تمرین کنید. باید بدانید که هر کاری که الان به خوبی انجام میشود، برای بار اول افتضاح بوده است! بنابراین نباید از تجربههای صحبت کردن در جمع ابتدایی خود انتظاری بیش از حد داشته باشید. کافی است خودتان را باور کنید و به طور مستمر فن سخنرانی را تمرین کنید.
صدای خود را ضبط کنید
دیگر راهکار موثر برای غلبه بر گلوسوفوبیا و اضطراب صحبت کردن در جمع، ضبط کردن صدای خود است. با این کار میتوانید قسمتهایی از سخنرانیتان را که نیاز به تمرین بیشتر دارند، تشخیص داده و روی بهبود آنها تمرکز کنید. برای اینکار نیاز به ابزار خاصی ندارید و میتوانید از گوشی تلفن همراهتان برای ضبط کردن صدای سخنرانی استفاده کنید.
از افرادی که منفیبافی میکنند دوری کنید
افرادی که همیشه روی بخشهای منفی و نشدنها تمرکز میکنند، بدترین دشمنان شما هستند. زیرا استرس، نگرانی و افکار منفی آنها ناخودآگاه به شما منتقل میشود و همین میتواند باعث گلوسوفوبیا شود. اگر قرار است در یک جمع سخنرانی کنید، تا حد امکان در مورد سخنرانی خود با این افراد صحبت نکنید و از آنها دوری کنید.
آماده به موضوع مسلط باشید
یکی از عواملی که باعث استرس و اضطراب سخنرانی میشود، ترس از فراموش کردن متن صحبت است. برای جلوگیری از این مشکل، باید از چندین روز قبل متن خود را تمرین کنید تا کاملا به آن مسلط باشید.
یوگا و مدیتیشن انجام دهی
تمرینات یوگا و مدیتیشن تکنیکهای موثری برای کاهش استرس و اضطراب روزانه هستند. استرس و اضطراب روزانه باعث تشدید گلوسوفوبیا میشوند، بنابراین اگر استرس و اضطراب روزانه خود را کنترل کنید، در هنگام صحبت کردن در جمع اضطراب کمتری خواهید داشت.
شکستهای قبلی را فراموش کنید
اگر یک بار در هنگام سخنرانی دچار اضطراب شدهاید، قرار نیست همیشه این اتفاق برایتان پیش بیاید. بهتر است تجربیات تلخ گذشته را فراموش کنید و شانس خود را برای بار چندم امتحان کنید.
آموزش ببینید
زمانی که مهارتهای سخنرانی را یاد بگیرید، با تسلط و آرامش بیشتری برای صحبت کردن در جمع حاضر خواهید شد. بنابراین سعی کنید اطلاعات و دانش خود را در این زمینه به روز نگه دارید تا دچار اضطراب سخنرانی یا گلوسوفوبیا نشوید.
اصول طراحی سخنرانی
همه سخنرانیهای موفقی که میبینید یا در آنها شرکت میکنید، نتیجه یک طراحی مناسب و بینقص هستند. سخنرانان حرفهای سعی میکنند قبل از روز سخنرانی بخشهای مختلف متن خود را تدوین و طراحی کنند، این کار به طرز شگفتانگیزی باعث کاهش استرس و مشکلات دیگر در حین صحبت کردن در جمع میشود. برای طراحی سخنرانی باید کل روند آن را به سه بخش قسمت کنید:
سر آغاز سخنرانی خوب
مقدمه یا سرآغاز سخنرانی، قسمت ابتدایی خطابه است که در آن فرد سخنران سعی میکند به کمک مهارتهای ارتباطی خود با تماشاگران ارتباط برقرار کند. سرآغاز سخنرانی معمولا کوتاه است و باید مطابق با سن حضار، موضوع سخنرانی و … طراحی شود. برای مثال یکی از روشهای موثر در برقراری ارتباط در مرحله سرآغاز سخنرانی، طرح سوال از شنوندگان است. برای مقدمه سخنرانی باید نکات زیر را در نظر داشته باشید:
- روی جلب توجه تماشاگران تمرکز کنید، طوری که مخاطب برای شنیدن حرفهای شما میخکوب شود و نتواند به چیزی جز حرفهای شما فکر کند.
- با زبان بدن، لحن و تکنیکهای متقاعدسازی، اعتماد مخاطبان را جلب کنید.
- در اول بحث، خلاصه کوتاهی در مورد متن و اصل مطالب آن به مخاطبان ارائه کنید.
بدنه سخنرانی
بدنه سخنرانی در واقع اصل مطلبی است که شما میخواهید در مورد آن با مخاطبان خود صحبت کنید. در این بخش مدیریت زمان درست بسیار اهمیت دارد، این یعنی شما بتوانید در کمترین زمان، بدون پیچ و تاب اضافه بیشترین و مفیدترین اطلاعات را به مخاطبان خود ارائه کنید. در عصر حاضر که بسیاری از افراد حوصله شنیدن حرفهای طولانی و گزافه را ندارند، یک سخنرانی کوتاه، خلاصه و البته پر بار برای مخاطبان بسیار جذاب خواهد بود.
جمعبندی و پایان سخنرانی
آخرین و کوتاهترین بخش سخنرانی، مرحله نتیجهگیری است. در این مرحله باید خلاصهای از کل مطالب را مجددا ارائه کنید، طوری که مخاطب احساس خوبی نسبت به شما و صحبت شما پیدا کند. در این مرحله همچنین میتوانید مطابق موضوع سخنرانی، پیشنهادهایی به مخاطبان خود ارائه کنید. برای مثال اگر موضوع سخنرانی شما مدیریت زمان و برنامهریزی است، در نتیجهگیری میتوانید چند عنوان کتاب مرتبط با این موضوع به مخاطبان خود پیشنهاد کنید.
معرفی کتاب برای تقویت مهارت سخنرانی و مقابله با اضطراب و استرس سخنرانی
یکی از روشهای تقویت هر مهارتی از جمله مهارت سخنرانی مطالعه است. در این کتابها میتوانید چگونگی یادگیری مهارت صحبت کردن در جمع را یاد بگیرید و از تجربههای سایر افراد در مورد طریقه سخنرانی و روشهای مقابله با استرس سخنرانی مطلع شوید.
این کتابها کنیکها و استراتژیهای عملی برای بهبود بیان، ساختاردهی محتوا، و مدیریت زمان و همچنین بینشهای روانشناختی برای کاهش اضطراب و افزایش اعتماد به نفس ارائه میدهند. در ادامه کتابهایی مرتبط با این مهارت و تقویت فن بیان معرفی میکنیم. این کتابها به موضوعات عمومی مهارت سخنرانی میپردازند.
- کتاب هرگز سازش نکنید
- کلمات جادویی از جونا برگر
- مزایای اضطراب از دکتر تریسی دنیس
- کتاب شیوه گرگ از جردن بلفورت
- کتاب قدرت سکوت از سوزان کین
البته باید توجه کرد که تمرین کردن و دست به کار شدن بهترین روش یادگیری هر نوع مهارت است و فقط به کمک مطالعه نمیتوان به فردی ماهر تبدیل شد اما میتوان با اصول اولیه آشنا شد و آگاهی را افزایش داد.
به یاد داشته باشید، هر چقدر هم که منابع مفیدی مطالعه کنید، کلید موفقیت در این کار تمرین مداوم و استفاده عملی از آموختههاست.
نکات سخنرانی خوب
چه بخواهید و چه نخواهید گاهی شرایطی پیش میآید که مجبور میشوید در جمعی هر چند کوچک صحبت کنید، بنابراین دانستن نکات سخنرانی خوب برای شما الزامی و ضروری است. علاوه بر این گاهی به تناسب کار خود باید در جلسات مهم کاری صحبت کنید و بتوانید نظر شرکای تجاری و حمایتکنندگان مالی مجموعه خود را جلب کنید. در این بخش چند مورد از مهمترین نکات برای سخنرانی خوب را به شما توضیح میدهیم:
- روی نکات مثبت تمرکز کنید و در صحبتهای خود، جوانب مثبت طرف مقابل را در نظر بگیرید.
- در هر حالتی با کل افراد حاضر در جلسه صحبت کنید، برای مثال اگر یک نفر سوالی میپرسد طوری به سوال او پاسخ دهید که انگار سوال همه بوده است.
- سعی کنید در طول جلسه با مخاطبان خود ارتباط برقرار کنید و آنها را وارد بحث کنید.
- مطابق با رفتار و منش تمام افراد جلسه رفتار کنید. برای مثال اگر اکثر افراد حاضر در جلسه ملایم و آرام صحبت میکنند، سعی کنید صحبت خود را با ملایمت و آرامش ادامه دهید.
- کوتاه، خلاصه، شیوا و البته کامل صحبت کنید، طوری که بقیه افراد هم برای ارائه نظرات خود زمان داشته باشند.
- سعی کنید صحبتهای خود را به دور از کلیشه و کاملا شفاف بیان کنید، منظور و هدف سخن خود را دقیق و واضح بیان کنید. شفافیت در صحبت از بروز سوء تفاهم و مشکلات همراه آن جلوگیری میکند.
- روی زبان بدن خود تمرکز کنید و آن را با صحبتهایتان هماهنگ کنید.
- مهارتهای تنفسی مثل کنترل درجه صدا، کنترل زیر یا بم شدن صدا و … را تمرین کنید.
- سعی کنید روزهای نزدیک به سخنرانی، رژیم غذایی سالم و سبکی داشته باشید.
- هنگام صحبت کردن صاف بایستید و خود را خم نکنید.
- از تکنیک شوخی، البته به جا و به اندازه، برای جلوگیری از یکنواختی خطابه استفاده کنید.
- بیش از حد حرکت نکنید، زیرا این کار تمرکز مخاطبان را به هم میریزد.
- در میان صحبتهای خود مکثهای کوتاهی هم داشته باشید تا مخاطب بتواند سوال بپرسد و مفاهیم را با خودش مرور کند.
- دقت کنید هیچ جمله یا کلمهای نیمه کاره رها نشود و همه جملات را کامل کنید.
من همیشه از اضطراب سخنرانی اذیتم و نمیدونستم این مشکل اسمش گلوسوفوبیاست! اگر بخوام یکی از این کتابارو رو شروع کنم، کدوم رو پیشنهاد میکنید؟
درونگراها واقعاً میتونن سخنرانهای خوبی بشن؟