اگر واقعبین باشید، زندگی انسان سراسر تصمیم و تصمیم گیری است. شما روزی حداقل یک بار درگیر تصمیمگیری میشوید؛ حتی زمانی که باید از خواب گرم و نرم خود بیدار شوید و برای داشتن زندگی بهتر و با کیفیت به محل کاری که شاید آن را دوست ندارید، بروید. بنابراین بسیار مهم است که مهارت تصمیم گیری را در خود تقویت کنید تا بتوانید در شرایط مختلف و عدم قطعیت، تصمیمی درست و مناسب بگیرید. برای آشنایی بیشتر با مهارت تصمیم گیری و روشهای تقویت آن، در ادامۀ این مقاله همراه ما باشید.
قدرت تصمیم گیری چیست؟
انسانها در واقع مجموعهای نامتناهی از مهارتها و ویژگیهای مختلف هستند. برخی از این مهارتها، ذاتی هستند و همه انسانها مقدار متفاوتی از آنها را دارند. برخی دیگر از مهارتها اکتسابی هستند، یعنی فرد در طول زندگی و تجربیات آن این مهارتها را کسب میکند. مهارت تصمیم گیری، یکی از مهارتهای اکتسابی است که میتوان آن را با تمرین و تکرار تقویت کرد.
تصمیم گیری یا Decision Making، در واقع یک مهارت شناختی و ذهنی است و از عناصر مهم مدیریتی محسوب میشود. در واقع میتوان گفت که افرادی که هوش مدیریتی بالایی دارند، قدرت تصمیم گیری بالایی هم دارند و میتوانند در موقعیتهای مختلف تصمیمی هوشمندانه بگیرند.
انسان از زمانی که جهان اطراف خود را میشناسد، به قدرت تصمیمگیری نیاز دارد. تصور کنید که میخواهید رشته تحصیلی خود را انتخاب کنید، با انتخاب هر رشته، زندگی متفاوتی برای شما رقم میخورد و باید بهترین تصمیم را بگیرید. معنی لفظی تصمیم گیری هم همین است، قدرت انتخاب یک گزینه از بین گزینههای مختلفی که وجود دارد.
انواع تصمیم گیری
تصمیمگیری در سطوح مختلف زندگی احساس میشود و به همین دلیل انواع مختلفی دارد. اما موارد زیر را میتوان به عنوان مهمترین انواع تصمیم گیری نام برد:
- تصمیمگیری احساسی: زمانی که از نظر احساسی در شرایط خاصی به سر میبرید، ناراحت هستید، عصبانی هستید یا شوق زیادی دارید. در این زمان باید تسلط بالایی بر خود داشته باشید تا بتوانید بدون تاثیرپذیری از دیگران و شرایط احساسی، درست تصمیم بگیرید.
- تصمیمگیری اضطراری: منظور از تصمیم گیری اضطراری، افرادی است که هنگامی که باید بین دو یا چند مساله تصمیم بگیرند، بسیار مضطرب میشوند. در این شرایط فرد نمیتواند به درستی تصمیم بگیرد و تنها یک گزینه را برای فرار از شرایط اضطراب، انتخاب میکند.
- تصمیم گیری فردی: مهمترین نوع تصمیمگیری بدون شک فردی است، زیرا فقط خود فرد در آن دخالت دارد و نتیجه آن بیش از هر چیزی روی زندگی خود او اثر میگذارد. تصمیم برای ازدواج، انتخاب رشته و شغل از مهمترین شکلهای تصمیم گیری فردی هستند.
- تصمیمگیری مطیعانه: تصمیم گیری مطیعانه، زمانی است که فرد از بین گزینههای مختلف، گزینهای را انتخاب میکند که دیگران از او انتظار دارند و خواستههای خودش را نادیده میگیرد. برای مثال ازدواج سنتی دختران در سن پایین، میتواند نوعی تصمیم گیری مطیعانه برای دختران باشد.
- تصمیمگیری منطقی: سالمترین و بهترین نوع تصمیم گیری، تصمیم گیری منطقی است که در آن فرد براساس منطق و عقل عمل میکند. فرد در این تصمیم گیری از دانش و اطلاعاتی که دارد کمک میگیرد، پیامدهای احتمالی هر انتخاب را میسنجد و در نهایت تصمیمی آگاهانه میگیرد.
- تصمیمگیری تکانهای: منظور از تصمیم گیری تکانهای، تصمیم گیری بدون تفکر است. معمولا در این نوع، فرد بعد از تصمیم خود پشیمان میشود و ممکن است حتی عواقب بدی در انتظارش باشد.
چرا تصمیم گیری کار مهمی است؟
تصمیمگیری کار مهمی است، زیرا هر تصمیم نتایج خوب و بدی را برای خود ما و همچنین اطرافیانمان به دنبال دارد. برخی از تصمیمات آینده ما را تحت تاثیر قرار میدهند و برخی دیگر، روی سلامت جسم و روان ما تاثیر میگذارند. تصمیم گیری درست میتواند انگیزه و روحیۀ ما را بالا برده و ما را در مسیر رشد قرار دهد. این در حالی است که تصمیم گیری اشتباه میتواند ناامیدی، از دست دادن روحیه و در نتیجه شکست ما را به دنبال داشته باشد.
وبسایت مکنزی McKinsey در مورد تصمیمگیری میگوید:
رهبران کسبوکار امروز به دادههای پیشرفتهتر از همیشه دسترسی دارند، اما این امر لزوماً تصمیمگیری را سادهتر نکرده است. برای بهبود تصمیمهای میانبخشی، باید فرآیندها را پالایش کرد تا اهداف، معیارها و نتایج شفاف شوند. همچنین واگذاری تصمیمگیری به خطوط مقدم، حذف جلسات غیرضروری و شفافسازی نقشها، اثربخشی تصمیم گیری را افزایش میدهد.
مراحل تصمیم گیری
برای یک تصمیمگیری درست، باید مراحل آن را کامل سپری کنید:
- شناسایی موضوع: ابتدا باید موضوعی که باید در مورد آن تصمیم بگیرید، به طور کامل بشناسید تا بتوانید گزینههای مختلف را تعیین کنید.
- کسب اطلاعات: سپس باید در مورد این موضوع، به خوبی تحقیق کنید و اطلاعات لازم در مورد آن را به دست آورید.
- پیدا کردن راهکار: سپس با توجه به اطلاعاتی که کسب کردید، راهکارها و گزینههای مختلف برای این مساله را پیدا کنید.
- ارزیابی پیامدهای احتمالی: در مورد هر گزینه و راهکاری که به فکرتان میرسد، باید به خوبی فکر کنید و پیامدهای احتمالی آن را بسنجید.
- انتخاب بهترین گزینه: سپس با توجه به پیامدهای هر گزینه و شرایطی که دارید، یک گزینه را به عنوان تصمیم قطعی خود انتخاب کنید.
- اقدام: حال زمان اقدام است، باید از گزینهای که انتخاب کردید استفاده کنید، در غیر اینصورت تمام مراحل قبلی بیتاثیر میشوند.
- بررسی نتیجه: بعد از اینکه تصمیم خود را گرفتید و گزینه انتخابی را عملی کردید، باید نتایج آن را بررسی کنید تا ببینید آیا گزینه خوبی انتخاب کردید یا خیر.
اولین مرحله تصمیم گیری چیست؟
اولین مرحلۀ تصمیم گیری، شناسایی مسئله و موضوعی است که باید در مورد آن تصمیم بگیرید. درک این مرحله اهمیت بالایی دارد، زیرا زمانی که فرد بتواند موضوع پیشآمده و اهمیت آن را بشناسد، میتواند گزینههای مختلف را مطابق با آن تعیین کند. بدون تعریف مسئله نمیتوان به درستی تصمیمگیری کرد و ممکن است نتیجۀ نادرست یا ناکارآمدی حاصل شود.
تصمیمات مهم چه تاثیراتی دارند؟
هر تصمیم بزرگ و کوچکی که در زندگی با آن مواجه هستید، روی زندگی شما و کیفیت آن تاثیر میگذارد. انتخاب رشته تحصیلی در دورۀ دبیرستان، انتخاب شغل و موقعیت اجتماعی شما در آینده است. انتخاب شریک زندگی و تصمیم برای ازدواج یا بچهدارشدن، یعنی پذیرفتن اینکه شما به عنوان همسر یا والد مسئولیتهایی دارید.
بنابراین اگر در این تصمیم گیریها درست و هوشمندانه عمل نکنید، در قمار زندگی یک بازنده خواهید بود. زندگی آیندۀ شما، در گرو تصمیمات بزرگ و کوچکی است که الان میگیرید. پس اگر میخواهید زندگی خوبی داشته باشید یا حداقل کمتر اشتباه کنید و حسرت گذشته را بخورید، باید قدرت تصمیم گیری هوشمندانه را در خود تقویت کنید.
چگونه تصمیم درست بگیریم؟
حتما تا اینجا برایتان این سوال پیش آمده که تصمیم گیری درست چیست؟ چگونه باید بین گزینههای مختلف، گزینه خوب و مناسب را پیدا کرد؟ همانطور که گفتیم تصمیمگیری در واقع یک مهارت اکتسابی است که شما انتخاب میکنید آن را کسب کنید یا نه، در تمام زندگی به دیگران وابسته باشید. برای گرفتن تصمیم درست، علاوه بر این مهارت شما باید مهارتهای دیگری چون استدلال منطقی، حل مسئله، کار تیمی، همدلی و هوش هیجانی را نیز یاد داشته باشید. این مهارتها را میتوانید با مطالعه، تمرین و مشورت با روانشناس یا مربی مهارتهای فردی یاد بگیرید.
9 راه برای تقویت مهارت تصمیم گیری
اگر هنگام تصمیم گیری مضطرب میشوید، احساس خشم دارید و به طور کلی نمیتوانید درست فکر کنید میتوانید با استفاده از راهکارهای زیر این مهارت را در خودتان تقویت کنید.
از تفکر منطقی کمک بگیرید
تفکر منطقی، یعنی شما در مورد وضعیت فعلی و شرایطی که در آن قرار دارید، اطلاعات لازم را کسب کرده و با توجه به این اطلاعات تصمیمگیری کنید. کسانی که بدون اطلاعات کافی در مورد شرایط خود تصمیم گیری میکنند، اغلب دچار اشتباه میشوند و درست تصمیم نمیگیرند.
بر احساسات خود غلبه کنید
احساسات شما مهمترین عامل مخرب در تصمیمگیری و قضاوتهایتان هستند. در هنگام تصمیم گیری، باید از هر گونه حرکت هیجانی دوری کنید و روی واقعیتهای موجود تمرکز کنید. برای این کار میتوانید کمی استراحت کنید یا شرایط را تغییر دهید تا تصمیم بهتری بگیرید.
برای تصمیم گیری زمان بگذارید
هر تصمیمی که میگیرید، مستقیما روی زندگی و آیندهتان تاثیر میگذارد. بنابراین باید هنگام تصمیم گیری صبور باشید و تا زمانی که به طور کامل آماده نشدهاید، تصمیم قطعی را نگیرید.
به نتایج تصمیم خود فکر کنید
هر تصمیم نتایج مختص خود را به همراه دارد، پس برای تصمیم گیری بهتر، باید نتایج کوتاهمدت و بلندمدت هر انتخاب را به خوبی بررسی و ارزیابی کنید.
اولویتبندی کنید
راهکار دیگری که به تصمیم گیری هوشمندانه کمک میکند، اولویتبندی است. شما باید اولویتهای خود را در شرایط پیشآمده انتخاب کرده و آنها اولویتبندی کنید. برای مثال اگر مهمترین اولویتتان در انتخاب شغل موقعیت اجتماعی و درآمد است، باید شغلی را انتخاب کنید که این اولویت را در بر داشته باشد.
به انتخابهای جایگزین هم فکر کنید
در هنگام تصمیم گیری، خودتان را محدود به یک گزینه نکنید. همیشه یک گزینه دوم و حتی سوم در نظر داشته باشید و در مورد آنها هم تحقیق کنید. گاهی تحقق گزینه اول شما امکانپذیر نیست، بنابراین باید به گزینههای بعدی فکر کنید.
برای مواجهه با اشتباهات احتمالی آماده باشید
حتی بهترین و هوشمندانهترین تصمیمات هم ممکن است با خطا و اشتباه همراه باشند. بسیار مهم است که قبل از تصمیمگیری، در مورد این خطاها و اشتباهات و روش مقابله با آنها آماده شده باشید.
دیگران را هم در نظر بگیرید
بسیاری از تصمیمات شما، نه تنها روی خودتان بلکه روی اطرافیانتان هم تاثیر میگذارند. به این ترتیب لازم است این افراد هم در هنگام تصمیم گیری حضور داشته باشند و به شما کمک کنند. برای مثال اگر قصد خرید خانه دارید یا میخواهید از شغلتان استعفا بدهید، همسر و فرزندانتان باید در این تصمیمگیری دخیل باشند.
از مشورت با افراد قابل اعتماد غافل نشوید
گاهی مشورت با فرد یا افرادی که تجربه بیشتری دارند و میتوانند از زاویه دیگری به شرایط شما بنگرند، به شما کمک میکند تا تصمیم گیری بهتر و مطمئنتری داشته باشید.
معرفی کتاب در مورد تصمیمگیری
تصمیم گیری یک مهارت ضروری است و تقویت آن میتواند در موقعیتهای مختلف به کمک ما بیاید. اگر در تصمیمگیری مشکل دارید و در دوراهیهای زندگی به مشکل میخورید، مطالعۀ کتاب هایی برای توسعه فردی را به شما توصیه میکنیم. این کتابها کمک میکنند تا در موقعیتهای دشوار بهترین تصمیم را بگیرید.
نویز
برای تصمیم گیری درست، شما ابتدا باید راه و روش درست قضاوتکردن را بدانید. برای اینکه بهترین و درستترین تصمیم را بگیرید، باید بدون سوگیری خاصی بتوانید این کار را انجام دهید. این سوگیریهایی که منشا آنها تفکرات و تجربیات قبلی شما هستند، در واقع یک نویز و نقص در تصمیم گیریها هستند. با مطالعۀ کتاب نویز، میتوانید خطاها و حواشی اطراف در هنگام تصمیمگیری و قضاوت را شناخته و آنها را کاهش داد. اگر در موقعیتهای حساس زندگی نمیتوانید درست تصمیم بگیرید، شاید باید نویزهای اطراف خود را کشف کرده و بر آنها غلبه کنید.
تفکر نامطمئن
بیشتر مواقع باید بین دو یا چند مورد تصمیمگیری کنید، در واقع درگیر عدم قطعیت هستید و به همین دلیل نمیتوانید به آسانی تصمیم بگیرید. آنی دوک نویسندۀ کتاب تفکر نامطمئن، در این کتاب چگونگی تصمیم گیری هوشمندانه در شرایط عدم قطعیت را توضیح میدهد. با مطالعۀ این کتاب با عدم قطعیت کنار خواهید آمد و به این ترتیب میتوانید تصمیمگیری هوشمندانهتری داشته باشید.
تفکر سریع و کند
دنیل کانمن در کتاب تفکر سریع و کند، در مورد دو سیستم فکری سریع و کند که هنگام تصمیم گیری به ما کمک میکنند، صحبت میکند. این کتاب به ما میآموزد که ذهن ما هنگام تصمیم گیری از دو سیستم پیروی میکند: سیستم تفکر سریع که به طور غریزی، بدون تلاش و با تکیه بر تجربیات قبلی کار میکند و سیستم تفکر کند که درگیر تحلیل منطقی است و به تلاش زیادی نیاز دارد.
مدیران بزرگ به دنیا نمیآیند، ساخته میشوند
جولی ژو در زندگیاش عمیقا به این جمله اعتقاد دارد که مدیران بزرگ، به دنیا نمیآیند، ساخته میشوند. جولی ژو کسی است که بدون آموزشهای رسمی، تبدیل به مدیری قابل اعتماد و موفق شد و در کتاب مدیران بزرگ، به دنیا نمی آیند، ساخته می شوند در مورد ترس و تردیدهای مدیریتی صحبت میکند. کتاب مدیران بزرگ به دنیا نمیآیند، ساخته میشوند، یک کتاب ضروری برای مدیران جدید و جوان است و راهکارهایی برای تبدیل شدن به یک مدیر موفق به آنها میدهد.