برای همۀ ما گاهی اوضاع طوری رقم خورده است که از عمق وجود، احساس ناامیدی کردهایم. زمانی که برای رتبه تک رقمی تمام تلاشمان را کردیم ولی به نتیجه نرسیدیم، یا زمانی که در یک مصاحبه کاری رد شدیم در همه این زمانها یک احساس مشترک را تجربه کردیم، سرخوردگی. این حس معمولا به دنبال احساس ناکامی اتفاق میافتد و میتواند از نظر روانی تمام ابعاد زندگی ما را تحت تاثیر قرار دهد. برخی از افراد به احساس سرخوردگی اهمیتی نمیدهند و آن را نادیده میگیرند و بعد از یک دوره استراحت، قویتر از قبل به زندگی برمیگردند.
اما برخی دیگر که روحیه حساس و شکنندهتری دارند، به احساس سرخوردگیشان بیش از حد بها میدهند، به حدی که کنترل زندگی از دستشان خارج میشود و در نهایت افسرده میشوند. اگر دوست دارید با احساس سرخوردگی، علائم آن و اینکه چگونه میتوان با آن مقابله کرد بیشتر آشنا شوید ادامه این مقاله را از دست ندهید.
احساس سرخوردگی چیست؟
سرخوردگی (Frustration) یا ناکامی، نوعی احساس روانی است که در موقعیتهای مختلف بروز میکند و همه افراد با آن روبرو میشوند. هر کدام از ما در روز اتفاقات بزرگ و کوچک مختلفی را تجربه میکنیم، گاهی در مواجهه با آنها پیروز میشویم و گاهی حریف آنها نیستیم و شکست میخوریم. این احساس، زمانی به سراغ ما میآید که به هدفمان نمیرسیم یا اوضاع طوری که پیشبینی کردهبودیم پیش نمیرود.
ناامیدی روانی همیشه بد نیست، حتی گاهی میتواند به عنوان یک محرک برای ادامه راه به ما کمک کند. اما زمانی که این احساس با علائمی چون خشم، عصبانیت، دلخوری، ناامیدی و کاهش اعتماد به نفس همراه شود، مخرب خواهد بود. در این صورت، احساس میکنیم از دیگران عقب ماندیم و کاملا غیرمنطقی به شرایط نگاه میکنیم. در این زمان باید با این احساس مقابله کرد تا باعث آسیب نشود.
انواع سرخوردگی
احساس سرخوردگی میتواند از منابع داخلی یا خارجی نشات بگیرد. یک عامل مهم در مقابله با این حس، تشخیص نوع و منبع آن است.
درونی
این یعنی شما از خودتان یا واکنشی که داشتهاید، ناامید شدهاید. مثلا وقتی در یک مصاحبه شغلی رد شدهاید، خود را مقصر میدانید که حتما مشکلی داشته اید یا به اندازه کافی توانمند نبودهاید.
بیرونی
عاملی که باعث سرخوردگی بیرونی میشود، مربوط به محیط زندگی، خانواده و … است. حتی ماندن در ترافیک میتواند باعث این احساس شود، یعنی شما در ترافیک احساس ملال و ناامیدی میکنید زیرا وقتتان تلف شده است.
علائم سرخوردگی
سرخوردگی در افراد مختلف با درجات متفاوتی بروز پیدا میکند، اما به طور کلی وقتی این احساس را داریم، به نحوی درمانده میشویم. یعنی حتی از پس کارهای ساده زندگی روزمره خود به سختی برمیآییم. از نشانههای بارز این حس میتوان به دلسردی نسبت به دیگران، عصبانیت بیدلیل و دلخوری اشاره کرد. این احساسات ضد و نقیض ناشی از سرخوردگی با خود یک سری احساسات منفی دیگر را به همراه میآورند. برخی از علائم سرخوردگی به شرح زیر است.
خشم و عصبانیت
یکی از علائم مهم، خشم و عصبانیت ناشی از ناکامی است. ما وقتی برای رسیدن به یک هدف مشخص روز و شب تلاش میکنیم و به آن نمیرسیم، احساس شکست و ناراحتی خود را با خشم و عصبانیت نشان میدهیم. برای مثال ارباب رجوعی که به بانک مراجعه میکند تا وام بگیرد اما موفق نمیشود، عصبانی میشود و با داد و فریاد با کارمندان صحبت میکند.
ترس و اضطراب
به دنبال ناامیدی، فرد به نوعی در حالت خلسه قرار میگیرد. یعنی نمیداند چه کاری باید انجام بدهد و اصلا چه کاری از دستش برمیآید. این احساس نامعلوم، فرد را سردرگم میکند و باعث ایجاد ترس و اضطراب فزاینده میشود. همانند کودکی که در یک بازار شلوغ دست مادرش را رها کرده و اکنون نمیداند کجا باید دنبال مادرش بگردد، بعد از سرخوردگی نیز این حس در فرد ایجاد میکند.
تصمیمگیری غلط یا ناتوانی در تصمیمگیری
گاهی میزان احساس ناامیدی به قدری زیاد است که فرد قدرت تصمیمگیری را از دست میدهد. یعنی فرد آنقدر احساس سرخوردگی میکند، که نمیتواند به درستی در مورد انتخابهای آیندهاش تصمیمگیری کند. مثل دانشآموزی که در کنکور رتبه بدی آورده و حالا نمیداند که آیا باید انتخاب رشته کند؟ یا مجددا پشت کنکور بماند؟ آیا اصلا میتواند از پس این کار برآید؟
ناتوانی در گفتار
بعضی مواقع این حس میتواند در قدرت تکلم فرد تاثیر بگذارد. یعنی فرد آنقدر احساس شکست و ناامیدی میکند که نمیتواند حرف بزند. گاهی این ناتوانی به دلیل ناامیدی شدید است، یعنی فرد فکر میکند تلاشش بیهوده است و فقط انرژیاش را تلف میکند.
خود سرزنشگری
احساس سرخوردگی روی زندگی و شخصیت ما تاثیری بدی دارد، باعث میشود به خاطر یک اشتباه و شکست کوچک تمام تلاشها و تواناییهای خودمان را نادیده بگیریم. احساس ناامیدی و سرخورده بودن انرژی زیادی از فرد میگیرد، او را از درون تخریب میکند و به او حس ناتوانی و درماندگی را القا میکند. سرخوردگی نه تنها باعث بروز احساس خود سرزنشگری میشود بلکه آن را تشدید هم میکند.
غم و اندوه
از دیگر علائم سرخورده بودن، احساس غم و اندوه است. زمانی که اوضاع بر وفق مراد نبوده و طوری که میخواستید رقم نخورده است، در کنار خشم و عصبانیت احساس غم و اندوه هم به سراغ شما میآید. مثلا زمانی که فکر میکردید حتما این موقعیت شغلی را به دست میآورید اما در کمال ناباوری از آن رد شدهاید. این باعث میشود تا مدتها احساس ناراحتی کنید.
کاهش اعتماد به نفس
یکی دیگر از علائم مهم سرخوردگی، کاهش اعتماد به نفس است. شما بعد از ناکامی در رسیدن به اهداف خود، تمام تواناییهای خود را زیر سوال میبرید و خودتان را سرزنش میکنید. در این شرایط دیگر به خودتان و تواناییهای که دارید باور ندارید و فکر میکنید فردی ضعیف و ناتوان هستید.
چگونه با مشکلات زندگی مقابله کنیم و سرخورده نشویم؟
باید همیشه این را در نظر داشته باشید که احساس سرخوردگی هر زمانی میتواند به سراغ شما بیاید. اگر امروز در مسیر کاری خود به این احساس غلبه کردهاید، ممکن است فردا احساس سر خورده بودن را در زندگی شخصی با همسر خود تجربه کنید. به این ترتیب به جای اینکه به فکر فرار از حس سرخوردگی باشید، باید روش و شیوه مقابله با آن را یاد بگیرید.
بسیار مهم است در هنگام سرخورده بودن، بیش از حد در آن غرق نشوید و خودتان را از این ورطه بیرون بکشید. میتوانید با مدیتیشن، یوگا، خواندن کتاب یا کمکگرفتن از یک مشاور به احساس خود غلبه کنید. در بخش بعدی چندتا از روشهایی را که میتوانید به کمک آنها به این حس غلبه کنید، توضیح میدهیم.
راههای مقابله با سرخوردگی
برای مقابله با سرخورده بودن میتوانید از روشهای زیر کمک بگیرید:
حواستان را پرت کنید
به جای نشستن و ساعتها فکر کردن در مورد عاملی که باعث بروز احساس سرخوردگی در شما شده است، خودتان را سرگرم کار دیگری کنید و هر طور که شده آن را ادامه دهید. مثلا میتوانید در یک کلاس ورزشی ثبت نام کنید یا در یک جلسه کتابخوانی با دوستانتان شرکت کنید.
مطالعۀ بیشتر: چطور کتابخوان شویم؟
از افراد موفق الگو بگیرید
پیش از شما هزاران هزار آدم در نقاط مختلف به دلایلی بزرگتر از مشکلی که شما دارید، سرخورده و ناامید شدهاند اما بعد از گذشت مدتی راه خود را پیدا کردهاند و از مسیر جدیدی به موفقیت رسیدهاند. همیشه این نکته را در نظر داشته باشید که ناامیدی و سرخوردگی، زودگذر است و دیر یا زود از بین میرود. میتوانید از راهکارهای افراد موفق برای غلبه بر احساس خود کمک بگیرید.
مراقب سلامت جسم و روح خود باشید
شما در هر حال باید سلامت جسم و روح خود را اولویت قرار دهید، زیرا روح و جسمتان تنها بخشهایی هستند که تا آخر همراه شما خواهند بود. بنابراین اگر به آنها آسیب برسد، شما نیز آسیب میبینید. مراقب رژیم غذایی خود باشید، ورزش کنید و با رفتارهای عصبی مثل پرخوری عصبی مقابله کنید.
یک پشتیبان برای خود پیدا کنید
بین افراد خانواده، دوستان و اطرافیان حتما یک نفر وجود دارد که با او احساس نزدیکی میکنید و میتوانید تمام احساسات خود را به او بازگو کنید. در مورد احساس سرخوردگی هم میتوانید با این افراد صحبت کنید و از آنها کمک بگیرید. همچنین میتوانید از یک مشاور متخصص در این حوزه کمک بگیرید تا به شما در گذر از این احساس کمک کند.
برای خود اهدافی واقعبینانه تعیین کنید
اگر به هر دلیلی در این برهه از زندگی خود به هدفتان نرسیدید و به اصطلاح ناکام ماندید، قرار نیست این وضعیت تا آخر عمر همراه شما باشد. هزاران هزار مسیر تازه و خلاقانه برای رسیدن برای اهداف وجود دارد. شاید اصلا آن هدفی که برایش تلاش کردید، مناسب شما نبوده و به همین دلیل در آن موفق نشدهاید. بنابراین بسیار مهم است که بعد از یک دوره شکست و احساس سرخوردگی، اهدافی واقعبینانه برای خود تعیین کنید.
تواناییهای خود را تقویت کنید
برای شروعی دوباره، باید از شکستهای خود درس بگیرید و روی نقاط قوتتان بیشتر کار کنید. تمام عوامل درونی و بیرونی را که باعث شکست شدهاند تعیین کنید و بار دیگر از نو آنها را تجزیه و تحلیل کنید. از این اشتباهات درس بگیرید و سعی کنید در مسیر جدید، از آنها دوری کنید.
احساسات خود را بپذیرید و با خود مهربان باشید
شما در هر شرایطی که باشید، مستحق مهربانی هستید. هیچوقت نباید احساسات خود را نادیده بگیرید، اجازه دهید این احساسات را تجربه کنید و بعد از آنها بگذرید. وقتی یکی از عزیزانتان اشتباهی میکند، با او چگونه رفتار میکنید؟ با مهر و محبت و سعی میکنید او را دلداری دهید. بنابراین بعد از ناکامیهای زندگی هم این رفتار را با خود داشته باشید و از او مانند یک دوست عزیز مراقبت کنید.
شکست را بپذیرید
پذیرش شکست، خود یک عامل موفقیت است. زمانی که شکست خود را بپذیرید، نیمی از راه موفقیت را رفتهاید. بنابراین به جای غرقشدن در ناامیدی و احساس سرخوردگی، عوامل شکست را بررسی کرده و به آن به چشم یک سکوی پرتاب نگاه کنید.
تاثیر سرخوردگی بر سلامت ذهنی و جسمی
احساس سرخوردگی در حالت کلی، یک احساس موقتی است و بعد از مدتی از بین میرود. اما اگر بیش از حد به این احساس خود بها بدهید، دیگر نمیتوان با آن مقابله کرد و علائم و نشانههای جسمی و ذهنی آن بروز پیدا میکنند. سرخورده بودن همیشگی میتواند سیستم ایمنی بدن را ضعیف کند و باعث بیماریهای مختلف شود. همچنین احتمال ابتلا به افسردگی در این دسته از افراد بسیار بالا است. همچنین از دیگر تاثیرات جسمی و ذهنی این احساس میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- بیماریهایی مثل بیماری قلبی و عروقی، فشار خون، دیابت و …
- کاهش یا افزایش وزن
- ناامیدی
- بیهدفی
- گم کردن معنای زندگی
معرفی کتاب برای مقابله با سرخوردگی
مطالعۀ کتابهایی که موضوعاتی مثل توسعه فردی، رشد شخصی، مدیریت استرس و افزایش خودآگاهی دارند میتواند به کاهش حس سرخوردگی کمک کند و ابزاری برای تقویت اعتماد به نفس باشد. کتابهایی با این موضوعات این امکان را به شما میدهند که از زوایای دیگری به مسائل نگاه کنید و از تجربیات دیگران نیز استفاده کنید. در ادامه چند کتاب از نشر نوین که مرتبط به موضوع سرخوردگی است را به شما مغرفی میکنیم.
- تلخ و شیرین از سوزان کین
- روانشناسی ملال جیمز دانکرت
- چهار هزار هفته از اولیور برکمن
- زندگی سخت است از کیرن ستیا
سلام. مرسی که به این موضوع پرداختین. کمالگرایی هم میتونه باعث سرخوردگی بشه؟
سلام دوست عزیز
پیشنهاد میکنیم برای رسیدن به پاسخ این سوال مقالۀ کمال گرایی رو مطالعه کنی:
https://nashrenovin.ir/perfectionism/