مسئولیت پذیری در واقع ترکیبی از جبر و اختیار است، این یعنی هر یک از ما با تصمیمهایی که میگیریم، مسئولیت انجام نقشهای مختلف را برعهده میگیریم. برخی در قبال وظایف خود تنبلی میکنند و همین باعث شکستخوردن و ناامیدی آنها میشود. برای مثال فردی که تنها با اجبار دیگران مسئولیت زندگی مشترک را برعهده میگیرد، به سختی با مسئولیتهای خود در این شرایط کنار میآید.
در مقابل، افرادی هم هستند که در قبال وظایف اختیاری یا اجباری خود در زندگی متعهد هستند و نسبت به آنها احساس مسئولیت پذیری میکنند. مسئولیت پذیری باعث میشود که احساس رضایت بیشتری نسبت به شرایط خود داشته باشند و به موفقیت برسند. حتی بیمسئولیتترین افراد هم میتوانند با تمرین و تکرار مهارت مسئولیت پذیری را کسب کنند. در ادامه این مطلب در مورد ویژگیهای افراد مسئولیت پذیر، انواع مسئولیت پذیری و روشهای تقویت آن بیشتر توضیح میدهیم.
فهرت مطالب
- مسئولیت پذیری چیست؟
- مسئولیت پذیری در زندگی
- انواع مسئولیت پذیری
- فواید مسئولیت پذیری
- نقش مسئولیتپذیری در موفقیت شغلی
- ویژگیهای فرد مسئولیتپذیر
- چطور به یک فرد مسئولیت پذیر تبدیل شویم؟
- روشهای تقویت مهارت مسئولیت پذیری
- کتابهایی که به تقویت مسئولیتپذیری شما کمک میکنند
مسئولیت پذیری چیست؟
مسئولیتها در واقع، وظایفی هستند که از سمت دیگران یا خودمان به ما محول میشوند و نتیجه تصمیمگیریهای ما هستند. بنابراین تعریف ساده مسئولیت پذیری (Responsibility)، تعهد به انجام وظایف و نقشهای مختلف فرد در زندگی است. برخی از مسئولیتها به صورت کلامی از سمت دیگران به ما محول میشوند، برای مثال رئیس شما در محل کار مسئولیتها و وظایفی که قرار است انجام دهید، به شما میگوید. با این حال برخی از وظایف کلامی نیستند و طبق یک قانون نانوشتهی مخفی و مشترک بین همه در جریان هستند. برای مثال بعد از ازدواج یا بعد از تولد فرزندتان بدون آنکه کسی به شما توضیح بدهد، مسئولیت انجام یک سری امور مربوط به زندگی مشترک و تربیت فرزندان را به عهده میگیرید.
هر یک از ما در زندگی روزمره خود مسئولیتهای مختلفی را برعهده داریم. برخی از این مسئولیتها مربوط به زندگی شخصی خودمان هستند، اما برخی دیگر به دلیل تاثیری که روی جامعه میگذارند، اجتماعی محسوب میشوند. بنابراین میتوان گفت که مسئولیت پذیری اشکال مختلفی دارد.
مسئولیت پذیری در زندگی
بسیاری از افراد درک درستی از مسئولیتپذیری در زندگی ندارند، آنها فکر میکنند مسئولیتپذیری در زندگی قبول همه شرایط است، اما اینطور نیست. تسلیمشدن در برابر اتفاقات خوب و بد زندگی، قربانیشدن است نه مسئولیتپذیری در زندگی. مسئولیتپذیری در زندگی یعنی شما علاوه بر دوستان، خانواده، همکاران، جامعه و … در قبال خود و زندگیتان مسئول باشید و تعهد داشته باشید. مسئولیتپذیری در زندگی کمک میکند تا فرد به نقطه درستی در زندگی خود برسد و احساس ارزشمندی کند. مسئولیتپذیری در زندگی با اینکه میتواند بسیار دردناک باشد، اما امری ضروری است و نقش مهمی در زندگی دارد.
انواع مسئولیت پذیری
همان طور که گفتیم مسئولیت پذیری شکلهای مختلفی دارد که مهمترین آنها عبارت اند از:
مسئولیت پذیری فردی
اولین جایی که هر کس مسئولیت پذیری را تجربه میکند، محیط خانواده و زندگی شخصی است و اگر والدین فرزندان خود را مسئولیت پذیر بار بیاورند، آنها در آینده نیز افرادی مسئولیت پذیر خواهند بود. کسی که در زندگی خانوادگی و شخصی خود مسئولیت پذیر است، برای رسیدن به اهداف خود منتظر یک نجاتدهنده نمیماند و برنامهریزی میکند. این چنین فردی در برابر وظایف اجتماعی و شغلی خود نیز مسئولیت پذیر خواهد بود.
مسئولیت پذیری اجتماعی
مسئولیت پذیری در جامعه، به وظایف ما در قبال جامعه مربوط میشود. اساس این نوع مسئولیت پذیری، سیستم اخلاقی است. این یعنی شما در مسئولیت پذیری اجتماعی خود باید طوری عمل کنید که به محیط زیست و افراد جامعه آسیب کمی برسانید. موارد زیر چند نمونه از انواع مسئولیت پذیری اجتماعی هستند:
- کمک به فقرا
- شرکت در امور عام المنفعه
- حفاظت از محیط زیست
- استفاده درست از منابع
- حفاظت از حیوانات
مسئولیت پذیری در کار
هر یک از ما وقتی در جایی مشغول به کار میشویم، در برابر مجموعهای که در آن کار میکنیم یک سری مسئولیتهایی داریم. مسئولیت پذیری در کار اهمیت زیادی دارد، زیرا تمام مدیران و کارفرمایان دوست دارند با افراد مسئولیتپذیر کار کنند و به آنها اعتماد میکنند. بنابراین اگر به دنبال پیشرفت شغلی، باید در برابر وظایف شغلی خود مسئولیت پذیر باشید. موارد زیر جزو مسئولیتهای کاری محسوب میشوند:
- وقتشناسی
- رعایت احترام و درک متقابل همکاران
- نظم و تعهد کاری
- صداقت و راستگویی
- حفظ اطلاعات کاری
مسئولیتپذیری خانوادگی
خانواده، اولین جامعهای است که افراد به آن وارد میشوند. بنابراین درست مانند جوامع بزرگ که افراد مسئولیتهای مختلفی به عهده دارند، هر یک از خانواده نسبت به هم وظایف و مسئولیتهایی بر عهده دارند. برای مثال مسئولیت والدین در برابر یکدیگر و در قبال تربیت فرزندان جزوی از مسئولیتپذیری خانوادگی است.
مسئولیتپذیری اخلاقی
منظور از مسئولیتپذیری اخلاقی، تعهد هر یک از افراد نسبت به رفتارها و تصمیماتی است که میگیرند. بنابراین مسئولیتپذیری اخلاقی باعث میشود تا فرد نسبت به اعمال خود احساس مسئولیت کند و از انجام دادن اعمالی که حقوق و احترام دیگران را زیر پا میگذارد، خودداری کند.
مسئولیتپذیری زیستمحیطی
مسئولیتپذیری زیستمحیطی، بخش مهم و زیرمجموعه مسئولیتپذیری اجتماعی بوده و به معنی تلاش برای حفظ و حفاظت از محیطزیست و منابع طبیعی است. استفاده بهینه از منابع انرژی، حفظ طبیعت، دفع درست زبالهها، استفاده از حمل و نقل عمومی، تلاش برای کاهش آلودگی آب و هوا از جمله مهمترین مسئولیتهای زیستمحیطی هستند که همه افراد باید نسبت به آنها احساس مسئولیت کنند.
فواید مسئولیت پذیری
مهمترین فایده مسئولیت پذیری، کاهش استرس و آرامش روانی خود فرد و دیگران است. برای مثال وقتی کارهای مربوط به شغل خود را به موقع و درست انجام میدهید، هم خودتان و هم مدیرتان آرامش خاطر بیشتری دارید و دچار استرس و اضطراب نمیشوید. مدیر وقتی این مسئولیت پذیری شما را میبیند، به شما اعتماد کرده و موقعیتهای شغلی بهتری را به شما محول خواهد کرد. در واقع افراد مسئولیت پذیر، افرادی موفق و قابل اعتماد هستند و میتوانند موقعیت شغلی بهتری در زندگی کسب کنند. از دیگر فواید مسئولیت پذیری همچنین میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- مسئولیت پذیری، باعث افزایش اعتماد به نفس میشود.
- افراد مسئولیت پذیر، کنترل امور را به دست دارند.
- مسئولیت پذیری باعث بهبود عملکرد فرد در جنبههای مختلف زندگی میشود.
- مسئولیتپذیری باعث احساس رضایت فرد میشود.
- اگر مسئولیت پذیر باشید، دیگران بهتر و راحتتر به شما اعتماد میکنند.
- با مسئولیت پذیری میتوان ارتباطات اجتماعی قوی و هدفمندی با دیگران برقرار کرد.
- با مسئولیت پذیری موفقیت شغلی شما تضمینی است.
نقش مسئولیتپذیری در موفقیت شغلی
مسئولیتپذیری در کار، با نام مسئولیتپذیری شغلی یا Work Responsibility شناخته میشود و به مجموعه وظایفی گفته میشود که فرد باید با توجه به جایگاه شغلی خود آنها را انجام دهد و در برابر آنها مسئول است. هر فردی که در بخشی مشغول به کار میشود و برای آن حقوق دریافت میکند، باید در برابر وظایفی که به او محول شده است متعهد و دلسوز باشد. مسئولیتپذیری در کار نقش موثری در موفقیت شغلی افراد دارد.
این فرد برای انجام دادن وظایف خود برنامهریزی میکند و با دیگر کارمندان خود برای رسیدن به اهداف سازمان همکاری میکند. این افراد همچنین خودخواه نیستند و در بین همکاران و مشتریان به عنوان فردی مورد اعتماد و کار درست شناخته میشوند. همه این ویژگیها باعث جلب توجه مدیران و صاحبان کسب و کارها شده و در نهایت موقعیتهای شغلی بهتری برای فرد به ارمغان میآورد.
به نقل از وبسایت Indeed.com:
“مسئولیتپذیری در محیط کار نه تنها روابط کاری را بهبود میبخشد، بلکه شخصیت شما را نشان داده و فرصتهای پیشرفت به سمت نقشهای رهبری را فراهم میکند.”
ویژگیهای فرد مسئولیتپذیر
کسانی که مسئولیت پذیر هستند، ویژگیهایی دارند که باعث میشود دیگران راحتتر به آنها اعتماد کرده و با آنها کار کنند. البته به خاطر داشته باشید که فرد مسئولیت پذیر، نه تنها مسئولیت کارهای موفق و مثبت را به عهده میگیرد بلکه در قبال شکستها و اشتباهات هم خود را مسئول و متعهد میداند. برخی از مهمترین ویژگیهای فرد مسئولیت پذیر عبارت اند از:
- صداقت در گفتار و عمل
- رعایت احترام در ارتباط با دیگران
- رعایت حریم خصوصی دیگران
- توانایی برقراری ارتباط موثر با دیگران
- وقتشناس و منظم
- متعهد بودن نسبت به کار و وظایف
- شجاع و نترس
- درک موقعیتها
- مثبتاندیشی و دوری از منفیبافی
- واقعگرایی و تلاش برای رشد مجموعه
- توانایی مدیریت زمان
- دارای مهارت خودکنترلگری
- دارای مهارت نه گفتن
- منعطف و سازگار
- شکایت و گله نکردن از شرایط کار
- دقت و سرعت بالا
- دوری از اهمال کاری و فرار کردن از انجام کارها
- توانایی مدیریت امور
- توانایی کنترل احساسات
- اجتناب از سرزنش دیگران و عوامل بیرونی به هنگام شکست
- قدردان و سپاسگزار بودن
- توانایی انجام کار تیمی
- مشورت با دیگران و استفاده از توصیههای آنها
- تعهد به ارزشهای سازمانی
- خلاقیت بالا
- یافتن راهکار برای حل مشکلات به جای ناراحتی بابت آنها
اگر توجه کنید، میبینید که مسئولیت پذیری بیشتر از آنکه یک توانایی ذاتی باشد، یک مهارت اکتسابی است و همه افراد با کمی تمرین و تکرار میتوانند به فردی مسئولیت پذیر تبدیل شوند. در ادامه در مورد راهکارهای تقویت مهارت مسئولیت پذیری بیشتر صحبت میکنیم.
چطور به یک فرد مسئولیت پذیر تبدیل شویم؟
برای تبدیل شدن به یک فرد مسئولیتپذیر روشهای مختلفی وجود دارد. لازم است روش مناسب خود را پیدا کرده و فردی مسئولیت پذیر شوید. همچنین رعایت نکات زیر در مسیر مسئولیتپذیرشدن به شما کمک خواهد کرد.
- وظایف خود را بشناسید: اولین قدم برای مسئولیت پذیری، تعیین و شناخت وظایفی است که در زندگی فردی، اجتماعی و کاری به شما واگذار شده است.
- نسبت به وظایف خود متعهد باشید: افراد مسئولیتپذیر، افرادی هستند که بدون آنکه کسی از آنها بخواهد یا به آنها یادآوری کند، وظایفشان را به موقع و درست انجام میدهند.
- مسئولیت اشتباهات خود را به عهده بگیرید: همه افراد حق دارند اشتباه کنند، شما نیز از این قاعده مستثنی نیستید. اما افراد مسئولیت پذیر افرادی هستند که مسئولیت اشتباهات خود را به عهده میگیرند و درصدد جبران آنها تلاش میکنند.
- با برنامهریزی وقت خود را مدیریت کنید: برنامهریزی به شما کمک میکند که بدون اتلاف وقت و با کمترین سختی، همه وظایف خود را انجام دهید.
روشهای تقویت مهارت مسئولیت پذیری
مسئولیت پذیری مهارت سادهای نیست و بسیاری از افراد از آن محروم هستند. به همین ترتیب مسئولیتپذیربودن به یک باره اتفاق نمیافتد و شما تنها با یک تصمیم ساده تبدیل به فردی مسئولیت پذیر نخواهید شد. شما ابتدا باید وظایف و اهداف خود را مشخص کرده و با گامهای کوچک مسئولیت پذیری نسبت به هر یک از اهداف و وظایف خود را شروع کنید. در ادامه به معرفی چند روش کاربردی در تقویت مهارت مسئولیت پذیری میپردازیم:
- اهداف خود را مشخص کنید و برای محققشدن آنها برنامهریزی کنید.
- روی خودتان کار کنید و سعی کنید از حواشی مربوط به دیگران دور بمانید.
- با افرادی که مسئولیت پذیر هستند، بیشتر وقت بگذرانید.
- ترس و نگرانیهایی را که منجر به ترک مسئولیتها میشوند، رها کنید. تقریبا در 90 درصد اوقات هیچ کدام از این ترس و نگرانیها در واقعیت اتفاق نمیافتند.
- در مقابل افرادی که برای شما کاری انجام میدهند، سپاسگزار باشید و سعی کنید لطف آنها را جبران کنید.
- روی عزت نفس و اعتماد به نفس خود بیشتر کار کنید.
- اگر مسئولیتهای خود را نصفه و نیمه رها میکنید یا آنها را به تاخیر میاندازید، باید روی مهارت خودکنترلی بیشتر کار کنید.
- برای متعهد بودن به وظایف خود، چند کار ساده مثل کتاب خواندن یا پیادهروی کردن را انتخاب کرده و سعی کنید هر روز آنها را انجام دهید. انجام این کارها به صورت روتین، حس مسئولیت پذیری را در شما افزایش میدهد.
- از چالشهای مسیر نترسید، زیرا این چالشها همیشه وجود دارند و برای مواجهشدن با آنها کافی است خونسرد باشید.
- اگر چه که سختی در زندگی وجود دارد، اما شکایت و گله مداوم از سختیها کمکی به شما نخواهد کرد.
- کمال گرایی را کنار بگذارید، زیرا هیچ کاری وجود ندارد که بدون نقص و عالی پیش برود.
- در انجام کارها، حتی کارهای کوچک و بیاهمیت، متعهد و منظم باشید.
- مهارت نه گفتن را یاد بگیرید.
- از پذیرفتن مسئولیتهایی که از امکانات و تواناییهای شما خارج هستند، اجتناب کنید.
- وظایف خود را درست در موعد مقرر انجام دهید.
کتابهایی که به تقویت مسئولیتپذیری شما کمک میکنند
کتاب خواندن برای پیشرفت در هر موضوعی مفید است. کافی است برای تقویت مهارتی خاص کتابهایی با موضع مورد نظر خود را مطالعه کنید. خواندن کتابهای مرتبط با مسئولیتپذیری به شما کمک میکند تا تعریف مسئولیتپذیری و تأثیر آن بر زندگی شخصی و حرفهای را بهتر درک کنید. کتاب عادت های اتمی از جیمز کلیر یکی از کتابهایی است که به شما کمک میکند با ایجاد عادتهای جدید به انسان مسئولیتپذیرتری تبدیل شوید.
کتاب طرز فکر از کارول دوک هم یکی از کتابهایی است که میتواند در زمینۀ مسئولیتپذیری به شما کمک کند. این کتاب به شما کمک میکند تا ذهنیت رشد را در خود تقویت کنید. با پذیرش این ذهنیت، مسئولیت رشد و پیشرفت شخصی خود را به عهده خواهید گرفت و از شکستها به عنوان فرصتی برای یادگیری و پیشرفت استفاده میکنید. کتاب 12 قانون زندگی از جردن پیرتسون هم در مورد اهمیت مسئولیتپذیری در زندگی گفته است.
همچنین خواندن زندگینامهها و کتابهای خودیاری میتواند به شما نشان دهد که چگونه افراد موفق در زمینه مسئولیتپذیری عمل کردهاند. این افراد با مدیریت زمان، اولویتبندی وظایف و پذیرش نتایج، موفقیتهای بزرگی را کسب کردهاند. مطالعه تجربیات آنها میتواند انگیزهبخش باشد و شما را به سمت پذیرش مسئولیتهای بیشتر سوق دهد.
ممنون مقاله مفیدی بود
خوشحالیم که مقاله رو دوست داشتین
مقاله مفیدی بود از مطالب عالی و کاربردی شما سپاسگزارم
ممنون از توجه شما مریم عزیز
خوشحالیم که مطالب براتون مفید بوده
به نظر من اگه همه آدما مسئولیت پذیر بودن زندگی خیلی آسون تر میشد.
بله نگار عزیز همینطوره
مسئولیت پذیر بودن یکی از اصول اولیه کاریه ولی الان تبدیل شده به یه آپشن.
ممنون که به این موضوع پرداختین خیلی موضوع مهمیه